بزرگنمايي:

مازندران آنلاین - ساری - هنوز سال های زیادی از آن زمان که لانه پرندگان مهاجر کنج دیوار یا سقف چوبی خانه های روستایی و حتی شهری مازندران جا داشت ، نگذشته است که زنگ خطر برای گونه های مختلف این میهمانان در استان به صدا در آمده است .
  همین هفته پیش بود که تازه متوجه شدم روزی هم به نام روز جهانی پرندگان در تقویم بین المللی وجود دارد و بر خلاف همه روزها ، نه یک روز بلکه 2 روز را شامل می شود ؛ نهم و دهم ماه مه میلادی برابر با نوزدهم و بیستم اردیبهشت .
پس از این بود که به دور و برم نگاه کردم و نقبی هم به خاطرات بچگی زدم ؛ خاطراتی سرشار از شادزیستی و بی خیالی ، خاطراتی که در آن همه چیزها کامل و بی نقصند ، حتی سقف چوبی دودزده خانه قدیمی پدربزرگ که هر سال از ماه فروردین میزبان یک جفت پرستویی می شد که در گوشه ای از سقف و در دنج ترین نقطه لانه می کردند.
حضور پرستوها سرگرمی کودکانه ما بود ، از تلاششان برای بافتن خانه تا جوجه آوری و غذا دادن نوبتی به جوجه ها ، و این وسط ما هم کمکشان می کردیم ؛ جوجه بی بال و پری را که از لانه به زمین می افتاد ، با برافراشتن نردبان دوباره به داخل لانه بر می گرداندیم .
همیشه آمدن پرستوها را به یاد می آورم ولی رفتنشان را هرگز ، شاید همین رفتن بی سر و صدا و بی مقدمه اشان باعث شده تا امروز دیگرصحنه دیدن لانه پرستو کنج ایوان خانه یا چهچهه بلبل و آواز دیگر پرندگان روی تک درخت باغچه حیاط منزل حتی در روستاهای مازندران تقریبا در حال تبدیل شدن به خاطره است و لابد یک جاهایی این زندگی به خاطره تبدیل شده است که روزی را به نام پرندگان نامگذاری کرده اند.
مازندران به دلیل شرایط آب و هوایی خاص و معتدل به همراه برخورداری از پوشش گیاهی در مناطق مختلف یکی از اصلی ترین کانون های کشور برای حضور پرندگان مهاجر اقصی نقاط جهان به شمار می رود .
این چرخه مهاجرت و حضور پرندگان تنها به فصول سرد سال خلاصه نمی شود ، بلکه در فصول گرم سال هم گونه های مختلفی از پرندگان زیستگاههای اصلیشان را در مناطقی مانند آفریقا برای فرار از گرمای طاقت فرسا ترک می کنند و مازندران به طور طبیعی یکی از مقاصد سفر آنهاست .
براساس آمارهای رسمی سالانه بیش از یک و نیم میلیون بال پرنده مهاجر به مازندران می آیند که از آن جمله در فصول سرد سال می توان به انواع حواصیل ، غازها ، درنا ، قو، پلیکان، باکلان، پرستوی دریایی، سلیم، کاکایی، چنگر، اگرت، خوتکا، گیلان شاه و تلیله اشاره کرد .
این پرندگان از اوایل فصل پاییز از مناطق سردسیر جهان به مازندران می آیند .
پرندگان مهاجر تابستان گذر انواع بلبل ، چلچله ، زنبورخوار و پرندگان کنار آبزی کشورهای قاره آفریقا نیز از اوایل بهار به مازندران می آیند و مرحله جوجه آوری را در این استان شمالی کشورمان طی می کنند و در اواخر تابستان این استان را به زادگاهشان ترک می کنند .
** تغییر معماری و مرگ زندگی پرندگان
در گذشته شکل بنای خانه منازل مردم مازندران که دارای پشت بام و ایوان های چوبی بود محیط امن برای پرندگان مهاجر به شمار می رفت و آنها لانه های خود را در این مکان ها می ساختند .
اما امروز با تغییر شیوه زندگی و رونق آپارتمان نشینی ، چهره غریبه ای را برای پرندگان مهاجر رقم زده است که برایشان دیگر از آن نقاط امن و همراه با آرامش خبری نیست .
به همراه رخت بستن پرندگان مهاجر از خانه های مردم مازندران و کوچ به سمت مناطق جنگلی ، دشت ها و ارتفاعات ، بساط سرمستی و فضای دل انگیز حضورشان نیز از زندگی اکثر مردم مازندران رخت بربسته است ، به طوری که سالهاست نه تنها از آن لانه های مهمانان مهاجر خبری نیست ، بلکه دیگر صدایی از آواز و چهچه پرندگان نیز گوش مردم این دیار را نمی نوازد .
*مازندران میزبان یک ونیم میلیون بال پرنده مهاجر
رئیس اداره حیات وحش اداره کل محیط زیست استان مازندران تعداد پرندگان مهاجر که در فصول مختلف به این استان می آیند را حدود یک و نیم میلیون بال پرنده اعلام کرد .
کوروس ربیعی با اشاره به اینکه مهاجرت پرندگان به مازندران تنها به فصول سردسال خلاصه نمی شود ، افزود : برخلاف آنچه در اذهان عمومی وجود دارد پرندگان تابستان گذر نیز به این استان می آیند .
وی زادگاه پرندگان تابستان گذر مازندران را فرسنگ ها دورتر از این استان یعنی کشورهای قاره آفریقا ذکر کرد و ادامه داد : اوایل بهار انواع بلبل ، چلچه و زنبورخوارها برای تابستان گذرانی و جوجه آوری به این استان پرواز می کنند .
رئیس اداره حیات وحش مازندران تمام مناطق ارتفاعات ، جلگه و دشت را مکان های حضور پرندگان تابستان گذر در این استان برشمرد .
وی گفت : انواع حواصیل ، غازها ، درنا ، قو، پلیکان، باکلان، پرستوی دریایی، سلیم، کاکایی، چنگر، اگرت، خوتکا، گیلان شاه و تلیله ، پرندگان زمستان گذر در مازندران هستند که از اوایل پاییز سفر خود را به این استان آغاز می کنند .
ربیعی فرار از سرمای مناطق سیبری و یافتن غذا را علت مهاجرت پرندگان زمستان گذر در مازندران عنوان کرد .
*رنگ باختن همزیستی انسان و پرندگان زیر بار شهرنشینی
وی همزیستی و آمیختگی زندگی و حضور پرندگان مهاجر با مردم مازندران در سال های گذشته را بسیار مشهود و خوب توصیف کرد و گفت : به طوری که گوشه سقف ، زیر بوم و ایوان بسیاری از خانه های روستایی و شهری مردم این دیار ، لانه پرندگان دیده می شد .
ربیعی گفت : این مکان های دنج به همراه حس مهمان نوازی مردم مازندران در آن زمان محیطی امن برای حضور چند ماهه پرندگان مهاجر ایجاد می کرد .
وی سبک معماری کنونی خانه های مازندرانی ها به شکل آپارتمان را خالی از فضا و مکانی برای لانه گزینی مناسب پرندگان دانست و افزود : حضور کم و کمتر این پرندگان در منازل مردم استان ناشی از این مساله است و آنها ترجیح می دهند در فضاهای بکر و امن جنگل ، دشت و ارتفاعات لانه های خود را ایجاد کنند .
* خانه های امروزی تهی از مدافعان محیط انسانی
رئیس اداره حیات وحش مازندران گفت : حضور پرندگان مهاجر بویژه تابستان گذر در حفظ سلامت محیط انسان ها نقش آفرین است .
وی در توضیح این مساله به نوع تغذیه پرندگان مهاجر اشاره کرد و افزود : آنان با خوردن حشرات در خانه انسان ها ، محیط را از این مزاحم ها پاکسازی می کنند .
ربیعی همچنین گفت : پرندگان به عنوان عاملان مبارزه بیولوژیک با آفت محصولات کشاورزی به شمار می روند که حضورشان در این زمینه مثمرثمر است .
بر اساس آمارهای رسمی تاکنون دستکم 370 گونه پرنده در مازندران شناسایی شده است که 16 گونه آن در فهرست قرمز تهدید سازمان جهانی حفاظت از طبیعت قرار دارند .
در این لیست ، پرندگان براساس میزان تهدید نابودی و انقراضشان به بحرانی ، در خطر انقراض و آسیب پذیر تقسیم می شوند .
در میان 16 گونه پرندگان بومی و مهاجر مازندران 2 نوع پرنده ، آینده اشان در مرحله بحرانی قرار دارد ، پنج گونه پرنده در معرض انقراض محسوب می شوند و 9 گونه هم آسیب پذیر ارزیابی شده اند.
به نظر می رسد روز جهانی پرندگان یا پرنده مهاجر با این فهرست بلندبالای پرندگان مازندران خیلی سال پیش باید در این استان مورد توجه جدی قرار می گرفت .
روز جهانی پرنده مهاجر(WMBD)، یک برنامه‌ تبلیغاتی سالانه است که بر ضرورت حفاظت از پرندگان مهاجر و زیستگاه آنها تاکید دارد و این برنامه، روشی موثر برای کمک به افزایش سطح آگاهی جهانی از تهدیداتی است که پرنده‌های مهاجر با آنها مواجه هستند .
بهمین مناسبت برنامه روز جهانی پرنده مهاجر امسال در مازندران روز شنبه 22 اردیبهشت ماه با حضور مسئولان و تشکل های حافظ پرندگان در تالاپ لپوی بهشهر برگزار شد .