بزرگنمايي:

پیام مازند - بازار ارز در ایران این روزها قابل پیش‌بینی نیست و دولت هم راه را بر دلالان و سودجویان تا حدود زیادی بسته است، اما برخی‌ها از دخالت دولت در بازار و دادن ارز دولتی سو استفاده می کنند.
  مدتی است که نرخ دلار در کشور با اوج تحریم ها رو به افزایش بوده و به تبع خود، نرخ سایر ارزها را نیز بالا برده است؛ تا همین چند روز پیش، نرخ دلار با نوسانات جزئی در حد و حدود کمتر از 3800 تومان نوسان می‌کرد؛ اما امروز این نرخ‌ها سودای گرانی دارند و می‌خواهند تا می‌توانند بالا بروند؛ در این میان نیز سناریوهای مختلفی برای وضعیت کنونی بازار ایران از سوی کارشناسان و فعالان بازار ارز مطرح شده که از دخالت دولت در بازار ارز و تمایل به اندکی گرانی دلار تا مطرح شدن برخی تحریم‌های جدید بر علیه ایران و تاثیر آن بر بازار ارز کشیده می شود.
چیزی که بیش از همه باعث نگرانی و تاسف شده وجود سودجویانی است که در این آشفته بازار، ارز با نرخ دولتی می گرند اما کالایشان را نرخ آزاد در بازار عرضه می کنند ؛ مدیریت دقیق دولت در این خصوص شاید راهکاری برای مقابله یا مسکنی برای این درد در آشفته بازار ارز امروز باشد.
حمایت مشخص از صنایع در کشور
جلال منتظری کارشناس امور اقتصادی با بیان این که براساس تئوری های جدید تجارت؛ محدودیت، مشروط، هدفمند و تنازلی بودن حمایت ها از صنعت باید در کشور مشخص باشد، اظهار کرد: اگر قرار است از صنعتی در یک کشور حمایت کنیم باید نوع صنعت مشخص شود، مثلا در الگوی توسعه چین مثلا گفته شده 180 صنعت مورد حمایت واقع شده و مابقی این صنعت ها به دنبال این صنایع مادر حرکت کنند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه مطالعات علمی فرهنگی تهران تصریح کرد: باید ابتدا انتخاب کنیم که کدام صنایع به عنوان صنعت های پیشرو حرکت کنند؛ یعنی حمایت محدود به صنایع منتخب؛ چون اقتصاد علم کمیابی است.
وی با بیان این که حمایت باید مشروط به عملکرد باشد، تصریح کرد: مثلا صنعت خودروسازی را 40 سال مورد حمایت قرار داده ایم بدون مشروط شدن به عملکرد آن؛ حمایت های تنازلی یعنی اگر امسال به تعرفه برحمایت های خودرو نمره 70 داده شد؛ طی سال های بعد کاهش پیدا کند؛ انتظار می رود در اثر رقابت با شرکت های برتر خارجی همان صنعت نوآوری وارد کشور کند و حمایت به سمت صنعت های دیگر برود.
نداشتن سند کلی توسعه صنعتی از مشکلات ساختاری تولید است
منتظری در ادامه خاطرنشان کرد: نداشتن یک سند توسعه صنعتی مشخص از مشکلات ساختاری در تولید داخل کشور بوده که تولیدات را دچار چالش می کند اما در کوتاه مدت این که آزاد سازی نرخ ارز چه اثری دارد، بستگی به سیاست های حمایتی خواهد داشت.
استاد دانشگاه تهران با اشاره به این که فرض کنیم کشور ایران در یک بازه دو ساله درگیر تحریم هایی بود که ارز وارد کشور نشد؛ در مورد تامین کالاهای اساسی مانند دارو یادآور شد: ذخایر ارزی حال حاضر کشور در صورتی که تحریم های فلج کننده در راه است، صادرات نفت ما را دچار مشکل می کند بنابراین همین مقدار ذخیره ارزی موجود به زودی تمام می شود؛ در چنین شرایطی هستیم باید بحران موجود را درک کنیم؛ ما مجبور به تقسیم کالاها به اهم و مهم هستیم.
افزایش ارز بر تورم وارداتی تاثیر گذار است
قاسم نوروزی کارشناس مسائل اقتصادی  با تاکید بر این که قاعده ای در تورم اقتصادی با نام تورم وارداتی بوده که افزایش قیمت ارز باعث ایجاد تورم وارداتی می شود، گفت: کالاهایی که از خارج از کشور با ارزهای خارجی وارد شده و قیمت گذاری می شود؛ طبیعتا با رشد قیمت ارز، نرخ کالا نیز افزایش می یابد.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد قائمشهر بیان کرد: برخی از کالاها که مستقیما به عنوان کالای نهایی مصرفی ما وارد کشور می شوند؛ مانند خودرو و لوازم خانگی با افزایش نرخ دلار، قیمت این اقلام نیز افزایش می یابد؛ اما کالاهای واسطی هم وجود داشته که مواد اولیه آن مانند خرید برای تولید در صنایع یا شرکت ها و دارو است که مواد اولیه با افزایش دلار افزایش داشته و هزینه تمام شده تولید را بالا برده و در نهایت قیمت نهایی کالا بالا می رود.
استاد دانشگاه آزاد قائمشهر با بیان این که اگر پیش بینی شود که حتی دلار 100 درصد افزایش قیمت داشته باشد؛ حدود 20 درصد تورم در داخل کشور ایجاد شده که اثر مستقیم دلار است، افزود: با توجه به افزایش قیمت دلار در بازار آزاد که امروزه بین 11 تا 12 هزار تومان بوده، دولت ارز دولتی را 4200 تومان اعلام کرده است.
افزایش قیمت کالاها با خرید مواد اولیه به نرخ ارز دولتی منطقی نیست
نوروزی تصریح کرد: دولت برای واردات کالای اساسی مانند مواد غذایی و دارو دلار دولتی در نظر گرفته و قاعده این است که این اقلام وقتی با دلار 4200 ارزش گذاری می شوند پس نباید قیمت این کالاها با افزایش ارز بالا برود؛ این افزایش قیمت منطقی نیست؛ یعنی رشد ناگهانی قیمت این اقلام طی چند روز اخیر در بازار ربطی به افزایش ارز و دلار ندارد؛ اثر ارز روی قیمت این کالاهای اساسی بسیار ناچیز است؛ چون با دلار دولتی وارد می شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد قائمشهر با اشاره به این که بحث نظارت دولت، دستگاه های ناظر بر واردات این کالاها و ارزی که به وارد کنندگان این کالاها اختصاص داده می شود؛ بسیار مهم است، گفت: به طور مثال واردات موبایل که دولت با دلار 4200 تومانی به واردکنندگان موبایل داده اما این افراد یا بخشی از این اقلام وارداتی را وارد بازار ارز کرده و اصلا کالا به بازار عرضه نکردند یا اگر خرید کالا صورت گرفته با دلار 4200 وارد و با دلار 10 تومان قیمت نهایی شده را عرضه کردند که اثرش بسیار وحشتناک بوده است.
وی افزود: در دولت دهم نیز این مساله را شاهد بودیم که واردکنندگان خودروهای لوکس با دلار 1200 تومانی خودروها را وارد کشور و با دلار 3800 تومانی قیمت گذاری می کردند؛ که آن رانت کلان مافیای وارداتی است؛ نظارت دقیق و کنترل شده دولت باعث می شود تا نقیمت کالاهای اساسی با نوسانات ارز بالا نرود.
افزایش قیمت مواد لبنی به خاطر رشد افزایش ارز نیست
نوروزی خاطر نشان کرد: در حال حاضر نرخ مواد لبنی حدود 100 درصد بالا رفته و اما علت آن رشد دلار نیست؛ بخشی از آن به تورم ناشی از عرضه بر می گردد؛ یعنی تولیدکنندگان داخلی یا مواد اولیه ای برای تولید کالا باید وارد می کردند که به خاطر تحریم در اختیارشان نیست، محدود یا کمیاب است یا تولید نمی شود و یا اگر تولید شود مجبور به افزایش قیمت تمام شده کالا دارند.
این استاد دانشگاه ادامه داد: بخشی مربوط به نبود مواد اولیه برای تولید کالا، بخشی دیگر به رفتار سوداگرانه تولیدکنندگان داخلی است؛ تولیدکنندگان در بازار فعلی با وجود شرایط بد اقتصادی کالاها را عمدا وارد بازار نمی کنند یا محدود عرضه انجام می شود که با این قیمت تعادل بین عرضه و بازار از بین رفته و افزایش پیدا می کند.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد قائمشهر خاطر نشان کرد: تحریم های موجود در کشور نیز به افزایش قیمت ها ربط پیدا می کند؛ یعنی وقتی تحریم می شویم کالاهای صنعتی مثل دارو وارد کشور نمی شود یا آن شرکت در خارج از کشور اجازه وارد کردن مواد اولیه خود را به کشور ما نمی دهد؛ در نتیجه مواد اولیه کمیاب و با افزایش قیمت روبه رو می شویم؛ مثل شرکت رنو یا هیوندای که با توجه به تحریم هایی که در ایران است؛ اجازه ورود خودروهای خود را به ایران نمی دهد؛ طبیعتا قیمت آن در بازار ایران با افزایش روبه رو می شود.
دلالی ارز و بورس بازی ارز اثر غیر مستقیم در افزایش ارز در کشور دارد
این کارشناس مسائل اقتصادی افزود:اثر غیر مستقیمی که نوسان بازار ارز می تواند روی تورم داشته باشد مثل این است که وقتی در یک کشوری قرار می گیرید؛ دلالی ، بورس بازی ارز رونق داشته و پر بازده باشد؛ بخشی مهمی از نقدینگی حتی تولیدکنندگان اصلی یا بانک هایی که باید عرضه کننده باشند ممکن است این سرمایه ها را به جای این که به بخش تولید یا به بخش زیر ساختی اختصاص دهند؛ این نقدینگی ها را به سمت بخش غیر تولیدی جهت می دهند؛ در بلند مدت این رفتار ممکن است باعث رکود بخش های تولیدی و خدماتی شده و تورم را انتظار داشته باشیم که حتی شدید تر از تورم وارداتی باشد.
راهی برای جلوگیری از افزایش قیمت ها در کشور وجود ندارد
محمد نصراللهی کارشناس مسائل اقتصادی بیان کرد: لوازم و قطعات وارداتی با افزایش دلار بالا رفته و راهی برای جلوگیری از این افزایش قیمت ها نیست؛ مواد اولیه کالاها و مواد غذایی از جمله قند و روغن وارداتی بوده و با این افزایش قیمت ارز باید آنقدر بالا رود تا به نرخ جدید ارز برسد؛این رشد قیمت مسئله طبیعی است.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد بابل گفت: اگر رشد سه برابری قیمت ارز را داشته باشیم قیمت کالاها نیز در بازار به رشد سه برابری افزایش خود می رسد؛ توزیع ارز دولتی توسط دولت به وارد کنندگان مواد اولیه کالاهای اساسی نمی تواند جلوی افزایش قیمت های ارز در بازار را بگیرد.
وی با بیان این که کنترل وارد کنندگانی که نرخ دولتی ارز را برای خرید مواد اولیه از دولت دریافت کردند؛ بسیار سخت است، یادآور شد: وارد کنندگان مواد اولیه خود را با نرخ دولتی خرید می کنند اما در بازار فروش با نرخ بازار آزاد به فروش می رسانند؛ کنترل دقیق این افراد کاری نشدنی است.
دریافت یارانه ارز دولتی به خریداران مواد اولیه با نرخ آزاد ارز
نصراللهی افزود: راهی که بتوان از آن خروجی بهتری داشت؛ دادن یارانه به افرادی است که مواد اولیه خود را با قیمت آزاد ارز در بازار خریداری کردند؛ از این راه می توان کنترل بهتری بر بازار فروش داشت؛ در دست داشتن دلار با قیمت دولتی طبیعتا فساد را به دنبال خواهد داشت.
این کارشناس مسائل اقتصادی خاطر نشان کرد: روند افزایشی قیمت دلار در بازار بستگی به مدیریت درست آن دارد؛ اگر مدیریت توانمند باشد؛ می تواند قیمت ها را پایین بیاورد؛ برخی از کارشناسان با پایین آمدن قیمت ارز موافق نیستند اما این حرف درست نیست زیرا کاهش ارز می تواند آرامش را دوباره به بازارها بیاورد.
وی گفت: تا زمانی که تورم و تحریم در کشور داشته باشیم؛ نمی توان افزایش قیمت ارز را ثابت نگه داشت؛ اگر از قبل بدون تنش ها اجازه بالا رفتن آهسته ارز را در بازار می دادیم، امروز شاهد این گونه رشد قیمت نبودیم.