پیام مازند - ساری- دکتری علوم محیط زیست و استاد دانشگاه با اشاره به اجرایی نشدن مدیریت جامع تالاب ها گفت: 60 درصد وسعت تالاب های کشور به کانون انتشار گرد و غبار تبدیل شده اند.

شبنم دلفان آذری در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه حال تالاب‌های استان‌های شمالی و در یک کلام کشورمان خوب نیست، افزود: تالاب‌های بین المللی آلماگل، آجیگل، آلاگل، میانکاله، انزلی و خلیج گرگان از گنجینه‌های ارزشمند استان‌های شمالی گلستان، مازندران و گیلان بوده که نقش مهم و مؤثری در حفاظت از محیط زیست، اقتصاد ساکنین بومی، حفظ حیات وحش و توسعه گردشگری این مناطق دارند.
وی افزود: این تالاب‌ها بجز میانکاله و انزلی در بهمن ماه 1401 به طور کلی خشک شده و عاری از هرگونه آب، پرنده و آبزیان است (مطمئن نیستم کامل خشک شده باشند). بیشتر این تالاب‌ها دارای آبشور بوده که برای پرورش ماهیان آب شورزی دریای خزر به ویژه ماهی سفید و کپور در پایین دست رونق زیادی دارد.
دلایل خشکی تالاب‌ها
وی ادامه داد: از دلایل اصلی برای خشک شدن این تالاب‌ها می‌توان به وقوع تغییرات اقلیمی جهانی و به طبع آن تغییر در الگوهای بارش و دما، وقوع خشکسالی‌ها، تغییر رژیم آبی رودهای تغذیه کننده، ساخت سدهای متعدد در بالادست این مناطق و استان‌های همجوار و عدم تخصیص حقآبه تالاب‌ها، برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی و سطحی برای مصارف کشاورزی، پسروی آب دریای خزر، توسعه و کشت محصولات آببر با روش‌های سنتی، ورود پساب‌های خانگی و صنعتی، ضعف مدیریتی و غیره بوده که حیات این اکوسیستم‌های منحصر به فرد را در معرض تهدید جدی قرار داده است.

سفیر سبز محیط زیست در خاورمیانه یادآور شد: این تالاب‌ها به طور ویژه محل زمستان گذرانی پرندگان آبزی و کنارآبزی هستند که بیشتر از شمال سیبری به این مناطق مهاجرت می‌کنند. این مجموعه تالاب‌ها به عنوان تالاب‌های حلقه‌ای در سال 1349 در فهرست کنوانسیون تحقیقات بین المللی پرندگان آبزی و مهاجر یا به نام کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده است.
این محقق بین المللی محیط زیست با اشاره به اظهار نظر اخیر رئیس سازمان حفاظت محیط زیست مبنی بر اینکه طی سال جاری، بسیاری از تالاب‌های کشور با توجه به اعمال مدیریت جامع و طرح‌های احیایی از آبگیری مناسبی برخوردارند، افزود: طی سال‌های اخیر و بالطبع دو دهه گذشته تا به حال، اعمال مدیریت و بررسی جامع تالاب‌ها تنها برای 44 تالاب از مجموع 154 تالاب کشور در دستورکار قرار گرفته است.
دلفان آذری یادآور شد: ضمن اینکه، این نکته حائز اهمیت است که تاکنون مراحل تصویب و ابلاغ برنامه مدیریت تالاب‌ها، صرفاً برای کمتر از دو سوم از 44 تالاب فوق‌الذکر تکمیل شده است.
این استاد دانشگاه ادامه داد: امروزه بیش از 60 درصد وسعت تالاب‌های کشور در سال‌های اخیر به کانون‌های انتشار گردوغبار مبدل شده‌اند و تالاب‌های زیادی داریم که برای مدتی طولانی خشک شده و یا آنکه از تالابی دائمی به تالابی فصلی تغییر وضعیت پیدا کرده‌اند.
وی ادامه داد: در حال حاضر تالاب‌های دارای برنامه مدیریت جامع، به مانند تالاب‌های انزلی، پریشان، ارومیه، میقان، هامون، میانکاله، قرهقشلاق، قوریگل، بختگان، آلاگل، آلماگل و آجیگل، گاوخونی، حرای میناب، جازموریان، پلدختر، بیشه دالان، رودگز، مهارلو، شادگان، کافتر و آق‌گل به‌شدت از کمبود آب و عدم تخصیص حداقل نیاز آبی خود شوربختانه رنج می‌برند.
دلفان آذری تصریح کرد: در خوشبینانه‌ترین حالت موجود، تعداد محدودی از این تالاب‌های تحت مدیریت جامع، صرفاً حقابه‌ای حدود یک‌دهم حداقل نیاز آبی خود، آن‌هم عمدتاً از محل سیلاب‌های فصلی، زهاب‌ها یا پساب‌ها، دریافت کرده‌اند که همین موارد هم نیاز به بررسی و جای بحث دارد.
تالاب‌هایی که در لیست تخریب قرار گرفتند
سفیر سبز محیط زیست در خاورمیانه یادآور شد: علاوه اینکه متأسفانه، تالاب‌های انزلی، شادگان، یادگارلو، هامون و بختگان با وجود اعمال مدیریت جامع، برای حدود دو دهه در لیست تالاب‌های تخریب‌شده کنوانسیون رامسر (لیست مونترو) قرار گرفته‌اند و امید چندان نیست که در کوتاه‌مدت بتوانند از این فهرست خارج شوند!
وی افزود: نکته حائز اهمیت دیگر اینکه تعداد تالاب‌های تحت مدیریت جامع که حائز قرارگیری در فهرست مونترو هستند، به‌مراتب خیلی بیشتر از این تعداد خواهد بود و از آنجا که شوربختانه تاکنون درخواستی از سوی کشور ما به کنوانسیون رامسر برای بررسی شدت تخریب بسیاری از تالاب‌ها ارسال نشده است، این تالاب‌ها در این فهرست قرار نگرفته‌اند که از آن جمله می‌توان به تالاب‌های میانکاله، پریشان و گاوخونی اشاره کرد.
این محقق بین المللی محیط زیست تصریح کرد: ازاین‌رو، اهمیت این مطلب مهم است که علیرغم تصویب قانون حفاظت و احیای تالاب‌های کشور توسط مجلس شورای اسلامی و تأکید بر مدیریت یکپارچه تالاب‌ها ضمن برنامه‌های ملی توسعه چهارم، پنجم و ششم و همچنین تصویب طرح‌های مدیریت جامع برای تعدادی از تالاب‌های ایران، کما فی‌السابق، تخصیص حقابه دیگر مصارف، نظیر کشاورزی و صنعت، مقدم بر حقابه محیط زیستی قرار گرفته است.