بزرگنمايي:

پیام مازند - ساری - عوامل انسانی، خشکسالی و کمبود امکانات و تجهیزات دست به دست هم داده‌اند تا هر سال بخش‌هایی از تالاب مهم میانکاله در آتش بسوزد و بخشی از گونه‌های گیاهی و جانوری این زیستگاه ارزشمند از بین بروند.


به گزارش ایرنا، چهارشنبه 29 خرداد یک بار دیگر آتش به جان بخش‌هایی از تالاب میانکاله افتاد و نزدیک به 400 هکتار از این تالاب در آتش سوخت. در این آتش سوزی که در منطقه بین میان قلعه و کانال خزینی آغاز شد و به دلیل خشک بودن پوشش گیاهی و وزش باد به سرعت گسترش یافت، بخش‌هایی از انارستان و تمشکزارهای میانکاله از بین رفت. علت آتش سوزی هم طبق روال سایر آتش سوزی‌های رخ داده در این پناهگاه حیات وحش، انسانی بود.
به گفته «زمان رضا احمدی» رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان بهشهر، پوشش گیاهی 30 درصد از مساحت در آتش سوخته اخیر میانکاله را درختان انار و بقیه محدوده را سازیل و تمشک تشکیل می‌داد.
بلافاصله پس از اعلام آتش سوزی مأموران یگان حفاظت محیط زیست شهرستان بهشهر به منطقه اعزام شدند و پس از آن نیز نیروها و تجهیزات شهرداری بهشهر، بندرامیرآباد ، منابع طبیعی بهشهر، نیروگاه شهید سلیمی نکا ، آتش نشانی ساری و برخی فعالان محیط زیست به محدوده آتش سوزی رفتند تا جلوی گسترش آتش را بگیرند. تلاش این مجموعه پس از 12 ساعت نتیجه داد و توانستند آتش را مهار و خاموش کنند.
این نخستین بار نیست که تالاب میانکاله در آتش می‌سوزد و بخش‌هایی از سرمایه‌های طبیعی کشور به دلیل سهل‌انگاری یا سودجویی انسان‌ها از بین می‌رود و انتظار هم نمی‌توان داشت که آخرین حادثه آتش سوزی در این پناهگاه حیات وحش باشد. با این حساب افزایش توان حفاظتی از میانکاله و تجهیزات مورد نیاز در زمان وقوع آتش سوزی یک ضرورت غیرقابل چشم‌پوشی است.
68 هزار هکتار محرومیت
اما تالاب 68 هزار هکتاری میانکاله با تمام ویژگی‌های خاص محیط زیستی‌اش از نظر تجهیزات حفاظتی و امکانات کنترل و مهار آتش تقریباً هیچ ندارد. کما اینکه به گفته مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران، اگر فقط یک دستگاه لودر در این تالاب وجود داشت، آتش روز چهارشنبه بسیار زودتر خاموش می‌شد و مهار آن 12 ساعت طول نمی‌کشید.
«حسینعلی ابراهیمی کارنامی » با بیان اینکه درخواست تأمین لودر برای میانکاله مدت‌هاست که بدون نتیجه مانده و اعتباری برای آن تأمین نشده است، گفت: لودرهایی که برای کنترل و مهار آتش به میانکاله اعزام شدند مسافتی بیش از 40 کیلومتر را باید در مسیری خاکی طی می‌کردند تا به محل آتش سوزی برسند. در فاصله رسیدن لودر به منطقه مد نظر، آتش گسترش می‌یابد و کنترل آن لحظه به لحظه سخت‌تر می‌شود.
آنچه مدیرکل محیط زیست مازندران وصف می‌کند، اتفاقی است که برای چندمین بار در میانکاله رخ داد و باعث شد پیش از رسیدن ماشین‌های امدادی و لودر، آتش آنقدر گسترش پیدا کند و به جای مهار شدن در کمتر از 3 ساعت، 12 ساعت در یکی از مهم‌ترین پناهگاه‌های حیات وحش دنیا جولان بدهد. جالب و عجیب اینکه همان طور که عنوان شد، این موضوع و کاستی مسأله‌ای نیست که مسئولان از آن بی‌اطلاع باشند و اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران نیز تا کنون بارها پیگیر رفع آن شده است. رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان بهشهر نیز تأکید می‌کند که تجهیزات که وضع موجود جوابگوی حریق در میانکاله نیست.
فرصتی برای آتش
«زمان رضا احمدی» در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا با بیان اینکه وجود حتی یک دستگاه لودر در تالاب میانکاله می‌توانست از گستردگی این آتش سوزی در ساعات اولیه جلوگیری و آن را مهار کند، گفت: اگر در همین آتش سوزی اخیر یک دستگاه لودر در منطقه داشتیم و به موقع ایجاد آتش‌بر می‌شد، حجم آتش به این حد نمی‌رسید.
وی افزود: تا هماهنگی‌ها برای درخواست لودر از بندر امیرآباد و شهرداری بهشهر به میانکاله انجام شود و لودر به منطقه برسد حدود 4 ساعت طول کشید. آتش سوزی هم حدود 50 کیلومتر داخل منطقه بود. همین از دست رفتن زمان نیز کار ما را با مشکل مواجه کرد. شرایط منطقه به دلیل خشکی پوشش گیاهی، بیشتر شدن حجم پوشش گیاهی بر اثر افزایش بارش‌ها و وزش باد موقعیت را برای گسترده‌تر شدن آتش فراهم کرد.
این مسئول درباره تجهیزات موجود در پناهگاه 68 هزار هکتاری میانکاله اظهار داشت: در حال حاضر تمام تجهیزات موجود در این منطقه حفاظت شده بین‌المللی دو دستگاه تراکتور، یک خودروی آتش نشانی قدیمی و یک رودفایر (دستگاه آتش‌نشانی قابل نصب پشت خودروهای صحرایی) است که عملاً در شرایط اضطراری به کار نمی‌آیند و نمی‌توانند کمک کننده باشند.
خودروی آتش نشانی موجود در میانکاله که احمدی به آن اشاره دارد نیز دو سال پیش از درآمد فروش انارهای میانکاله خریداری شد یعنی به این صورت که یک کامیون قدیمی است که به تانکر و سیستم آتش نشانی مجهز شده است و از محل اعتبارات دولتی برای میانکاله تأمین نشده است.
نیاز به ایستگاه آتشنشانی
رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان بهشهر استقرار ایستگاه آتش نشانی در میانکاله را یک ضرورت برشمرد و افزود: آتش نشانی امری تخصصی است و به نیروی کافی هم نیاز دارد. ما در میانکاله با چند محیطبان باید هم از منطقه حفاظت کنیم و هم در هنگام آتش سوزی‌ها برای مهار آتش و نجات تالاب اقدام کنیم. اما راه‌اندازی ایستگاه آتش نشانی در میانکاله تا حد بسیار زیادی این مشکل را برطرف می‌کند.
احمدی با اشاره به پیگیری‌های مکرر این اداره و اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران برای اختصاص یک دستگاه لودر به تالاب بین‌المللی میانکاله گفت: امسال نیز پیگیر هستیم که یک دستگاه لودر برای میانکاله تأمین شود. کمترین امکاناتی که برای میانکاله باید در نظر گرفته و تأمین شود، دو دستگاه لودر، ایجاد ایستگاه آتش نشانی با تجهیزات کامل و نیروی انسانی ماهر است. اما در حال حاضر همان یک دستگاه لودر نیز می‌تواند کمک حال این زیستگاه ارزشمند باشد.
وی افزود: با توجه به طول 60 کیلومتری منطقه، اگر 2 دستگاه لودر برای میانکاله در نظر گرفته شود، می‌توانیم یک لودر را در قسمت ورودی تالاب و دیگری را در کیلومتر 30 قرار دهیم تا در صورت بروز حادثه، به سرعت برای ایجاد آتش‌بر و مهار آتش در هر نقطه‌ای از تالاب اقدام شود.
کمبود نیروی انسانی
رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان بهشهر تصریح کرد: متأسفانه ریشه همه آتش سوزی‌های رخ داده در میانکاله عامل انسانی است که این موضوع نشان می‌دهد باز هم چنین حوادثی در میانکاله رخ خواهد داد. بسیاری از آتش سوزی‌ها غیرعمد هستند و برخی موارد نیز به صورت عمدی برای گسترش مساحت مرتع یا دور کردن محیطبانان از منطقه مد نظر شکارچیان انجام می‌شوند. با توجه به کمبود نیرو در مواقع اضطراری نیز، ناچاریم که عمده نیروها را برای مهار آتش به کار بگیریم.
احمدی درباره تعداد محیطبانان تالاب 68 هزار هکتاری میانکاله گفت: مجموعاً در داخل شبه جزیره، تالاب و خلیج میانکاله 20 محیط بان داریم که در دو شیفت مشغول حفاظت از این زیستگاه هستند. به عبارتی دیگر در هر شیفت 10 محیطبان از این محدوده حفاظت می‌کنند که در زمان وقوع آتشسوزی معمولاً یک نفر در قسمت ورودی می‌ماند و بقیه برای مهار آتش اعزام می‌شوند. 4 نقطه حفاظتی در داخل شبه جزیره و 2 نقطه دیگر نیز در ضلع جنوبی تالاب و خلیج داریم که پاسگاه‌های میانکاله برای حضور محیطبانان به شمار می‌آیند.
به گفته این مسئول در هر آتش سوزی بخش زیادی از پوشش گیاهی منطقه از بین می‌رود که در تمشکزارها رویش پس از چند ماه از سر گرفته می‌شود و ترمیم به صورت طبیعی صورت می‌گیرد، اما در انارستان میانکاله خسارت بر جا می‌ماند و دست‌کم 10 سال زمان نیاز است تا درختان سوخته احیا شوند. ضمن اینکه از دست رفتن برخی گونه‌های جانوری را نیز باید به این خسارات افزود.
تأکید قانون؛ تکلیف دولت
در حالی که اهمیت منطقه‌ای مانند میانکاله بر همه آشکار است و حتی قانون نیز تکلیف را برای تأمین زیرساخت‌های حفاظتی از عرصه‌های حفاظت شده و منابع طبیعی روشن کرده است، آتش در میانکاله هنوز تا زمان رسیدن ماشین‌آلات از امیرآباد و بهشهر، به شکل سنتی و با بیل و کلنگ خاموش می‌شود. قانون حفاظت، احیا و مدیریت تالاب‌های کشور که 4 اردیبهشت 1396 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و پس از تأیید شورای نگهبان، در تاریخ 30 اردیبهشت همان سال به دولت ابلاغ شد، صراحتاً در ماده 5 تأکید دارد که «دولت مکلف است اعتبارات مورد نیاز برای اجرای طرح‌های لازم جهت تحقق اهداف این قانون را در بودجه‌های سنواتی سالیانه دستگاه‌های ذیربط پیش‌بینی کند.»
با این حساب اعتبار لازم برای تأمین تجهیزات مورد نیاز منطقه‌ای مانند میانکاله باید در بودجه سالانه تعریف شده باشد و پس از درخواست اداره حفاظت محیط زیست شهرستان و اداره کل مربوطه در استان، به نتیجه برسد. اما تا کنون نتیجه مثبتی به دست نیامد.
عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی نیز معتقد است که فرآیندهای قانونی برای تأمین این تجهیزات به طور کامل مشخص است و دولت باید برای اجرای این قانونی زودتر عمل کند تا کمتر شاهد سوختن عرصه‌های حفاظت شده و منابع طبیعی باشیم.
«علی‌محمد شاعری» در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا به مکلف شدن دولت برای اجرای طرح جامع اطفا حریق در تمام عرصه‌های منابع طبیعی و حفاظت شده اشاره کرد و گفت: در برنامه ششم بر دولت تکلیف شده که طرحی جامع ویژه مهار آتش سوزی در این مناطق را ارائه و اجرا کند. اما این تکلیف قانونی تا کنون انجام نشد.
وی افزود: ما در کشوری خشک و نیمه خشک قرار داریم و امسال نیزبه علت بارندگی‌های زیاد، پوشش گیاهی افزایش یافته و احتمال آتش سوزی بیشتر شده است. بنابراین لازم است دولت با حساسیت بیشتر با بسیج همه امکانات برای تدوین و اجرای طرح جامع اطفا حریق اقدام کند.
ضرورت تشکیل یگان اطفا حریق
نماینده مردم بهشهر، نکا و گلوگاه در مجلس گفت: دولت مکلف شده که یگان ویژه‌ای برای اطفا حریق در مناطق حفاظت شده و عرصه‌های منابع طبیعی تشکیل دهد. به دلیل بی‌توجهی به این موضوع می‌بینیم که متأسفانه در بیشتر مناطق حفاظت شده دولت آمادگی لازم برای مقابله و پیشگیری با آتش سوزی را ندارد و سالانه حدود 10 تا 15 هزار هکتار از عرصه‌های منابع طبیعی و حفاظت شده کشور از بین می‌رود. یکی از این عرصه‌ها هم که هر سال دچار حریق می‌شود منطقه میانکاله است.
شاعری افزود: دولت هر چه سریع‌تر باید لایحه تشکیل یگان ویژه اطفای حریق در عرصه‌های منابع طبیعی و مناطق حفاظت شده را ارائه کند. در این لایحه باید تجهیزات، اعتبارات و نیروی انسانی لازم برای تمام مناطق حفاظت شده و منابع طبیعی کشور پیش‌بینی شود. اگر هم دولت برای تدوین و اجرایی شدن طرح جامع اطفا حریق منابع طبیعی و عرصه‌های حفاظت شده نیاز به حمایت مجلس داشت، این آمادگی را داریم که لایحه مربوطه مبنی بر لایحه تشکیل یگان اطفای حریق منابع طبیعی و محیط زیست را با دو فوریت در مجلس پیگیری کنیم تا به تصویب برسد.
وی خاطرنشان کرد: آتش سوزی در عرصه‌های منابع طبیعی و محیط زیستی امری طبیعی است. اما اگر دولت‌ها آمادگی لازم را برای کنترل آن را نداشته باشند به بحران تبدیل می‌شود. به عنوان یکی از وکلای ملت از دولت می‌خواهم هر چه سریع‌تر تدوین لایحه یگان ویژه اطفای حریق را در دستور کار قرار دهد تا با استقرار تجهیزات و نیروهای واکنش سریع در مناطق حفاظت شده از نابودی عرصه‌های منابع طبیعی جلوگیری شود. از رئیس سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری هم می‌خواهیم که با سازماندهی مردم محلی و آموزش و تأمین امکانات و تجهیزات پیشرفته برای کنترل آتشسوزی در عرصه‌های منابع طبیعی و محیط زیست اقدام کنند.
تالاب میانکاله در شرق مازندران از سال 1348 به عنوان منطقه حفاظت شده ثبت شد و در حال حاضر نیز به عنوان یک ذخیره‌گاه‌های طبیعی زیست‌کره مهم بین‌المللی تحت نظر سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد. این تالاب محل زمستان گذرانی هزاران قطعه پرنده مهاجر و همچنین زندگی گونه‌های جانوری و گیاهی مختلف و ارزشمند است. این بیش از 10 درصد این تالاب در سال‌های اخیر به دلیل کاهش حقابه ورودی به تالاب و خشکسالی خشک شده و از این مناطق خشک شده به عنوان یکی از مناطق مستعد تبدیل شدن به کانون ریزگردها در مازندران یاد می‌شود. تعدد آتشسوزی‌ها در میانکاله به دلیل کمبود نیروها، امکانات و خشکسالی طی سال‌های اخیر به بخش‌های مهمی از این زیستگاه آسیب وارد کرده است و همچنان نیز تالاب را تهدید می‌کند.
9927/‏1654