بزرگنمايي:

پیام مازند- دکتر امیرمحبیان، استاد دانشگاه و رئیس مرکز پژوهشی-راهبردی آریا معتقد است : طبقات  فرودست از لحاظ رویکرد بیشتر به اصول‌گرایان نزدیک باشند و طبقات فرادست بیشتر با اصلاح‌طلبان همذات‌پنداری می‌کنند. در حال حاضر آنها پیاده‌نظام جریان خاصی نیستند. آن‌ها هرچند با اصول‌گرایان بابت رویکرد نزدیک‌تر هستند اما درمجموع بیشتر به رویکردهای عدالت‌محور نزدیک‌اند تا به گروه خاصی.
مشروح گفتگوی مثلث با دکتر امیر محبیان را در ادامه بخوانید.
طرح آمریکا برای افزایش تحریم‌ها این بود که طبقه فرودست را به خیابان‌ها بکشد اما موفق نشد و طبقه فرودست هیچ کاری نکرد؛ چرا؟
طبقات فرودست ایران مهم‌ترین پشتوانه نظام سیاسی ایران هستند زیرا پایه‌های ایدئولوژیک نظام در عمق باورهای این طبقه قرار دارد. هرچند فشار تحریم‌ها به‌شدت بر این طبقه وارد می‌آید اما به‌دلیل آنکه نظام هنوز اعتبار خود را میان این طبقه از دست نداده و پذیرش این طبقه نسبت به تبلیغات نظام بالاست، این فشارها بیشتر باعث چسبندگی این طبقه به نظام می‌شود؛ البته این امر مطلق و همیشگی نیست ولی فعلا چنین است.

واکنش طبقه فرودست به تشدید گام‌به‌گام تحریم‌ها چه بود و چطور با این تحریم‌ها کنار آمد؟
سطح توقع و زندگی این طبقات همیشه پایین بوده ولی فشارهای اخیر توانفرسا شده است. با این‌حال، این طبقه همسویی زیادی با نظام داشته و باوجود انتقادات اما در جمع‌بندی نهایی کنار نظام و شعارهای آن می‌ایستد. نباید فراموش کنیم خانواده‌های شهدا و جانبازان عمدتا در همین بخش از جامعه قرار دارند؛ لذا شبکه مویرگی باورمندی را درون این طبقه ایجاد کرده‌اند که به انسجام عقیدتی این طبقه و همسویی‌اش با نظام کمک می‌کند.

اعتراضات دی 96 چقدر در طراحی این استراتژی از سوی آمریکایی‌ها موثر بود؟
تا پیش از این آمریکایی‌ها نقطه فشار خود را در جهت همسو‌سازی طبقات بورژوا و خرده‌بورژوا و به‌عباراتی مرفه و نیمه‌مرفه با خود قرار داده بودند زیرا جهت مطالبات این طبقات نزدیکی زیادی با مطالبات لیبرالیستی داشته و آمریکایی‌ها آنها را متحدان طبیعی خود می‌دانستند؛ اما خصلت اساسی طبقات متوسط و مرفه، محافظه‌کاری است و از آنها نمی‌توان توقع اقدامات رادیکال و براندازانه داشت. در دی ٩6 و آشوب‌های پدید‌آمده، آمریکایی‌ها پتانسیلی را دیدند که تا به حال از آن غافل بودند. تلاش برای تشدید اختلافات نظام با طبقات حامی از طریق فشارو تحریم  و بی‌پشتوانه اجتماعی‌کردن نظام در دستور کار آمریکا قرار گرفته است.

تاب‌آوری طبقه فرودست تا کجا ادامه خواهد داشت؟
ارزیابی دقیقی از میزان تاب‌آوری این طبقات ندارم و ندیده‌ام ولی حتما حدی برای تاب‌آوری این طبقات هست. به گمانم آنچه طبقات مستضعف را پشت نظام نگه داشته است، پاره‌ای از باورهای دینی و همسوبینی نظام با تمایلات مستقر در ضمیر ناخودآگاه آنان است. اگر احساس کنند که حاکمان دیگر تعلق خاطری به آنان نداشته و خود را به طبقه اشراف نزدیک کرده‌اند و نظام هم ارزش‌های دینی را کنار بگذارد، حتما به جایگاه نظام در ذهن این طبقه صدمه خواهد زد.

آیا فرهنگ طبقه متوسط در طبقه فرودست رسوخ کرده و این طبقه محافظه‌کار شده است؟
این قضاوت‌ها را بدون ارزیابی عمیق میدانی نمی‌توان عنوان کرد اما برداشت ظاهری نشان می‌دهد که در شرایط جدید و عصر رسانه‌های مجازی، تقریبا شکاف رفتار طبقاتی بسیار کاسته شده است ولی هنگام تصمیم‌گیری نهایی هنوز این طبقه براساس الگوهای ذهنی خود عمل می‌کند.

طبقه فرودست در کجای آرایش سیاسی کشور تعریف می‌شود و بیشتر از کدام جناح سیاسی الگو می‌گیرند؟
به نظر می‌رسد طبقات  فرودست از لحاظ رویکرد بیشتر به اصول‌گرایان نزدیک باشند و طبقات فرادست بیشتر با اصلاح‌طلبان همذات‌پنداری می‌کنند.در حال حاضر آنها پیاده‌نظام جریان خاصی نیستند. آن‌ها هرچند با اصول‌گرایان بابت رویکرد نزدیک‌تر هستند اما درمجموع بیشتر به رویکردهای عدالت‌محور نزدیک‌اند تا به گروه خاصی.

نگاه طبقه فرودست به دولت روحانی از سال 92 تاکنون چه تغییری کرده است؟
به‌نظرم جهت‌گیری و نوع سلوک دولت روحانی فاصله زیادی با نگرش طبقات فرودست دارد. روز‌به‌روز هم این فاصله زیاد شده است و متاسفانه دولت هم تمایل یا کوششی برای اصلاح این فاصله ندارد.

اخیرا رئیس کمیته امداد اعلام کرد که در ایران شورشی از سمت فقرا نخواهیم داشت؛ به نظر شما این حرف از آسودگی مسئولان ما از چنین اتفاقی حکایت می‌کند یا دغدغه‌مندی آنها؟ حکومت برای پیشگیری از وقوع شورش فقرا باید چه اقدامی انجام دهد؟
هیچ ضمانتی برای عدم‌وقوع شورش از سمت فقرا وجود ندارد. آنچه رئیس کمیته امداد می‌گوید تحلیل نیست، یک امید و آرزوست. نظام برای جلوگیری از وقوع این پدیده باید مانع گسترده‌شدن شکاف طبقاتی شود. باید طبقات مستضعف تحت حمایت قرار بگیرند و با ارتقای سطح کارآمدی مدیریت و نظام مالیاتی عادلانه و ایجاد اشتغال فاصله میان دهک‌ها کاهش یابد.

انتخابات مجلس در پیش است. طبقه فرودست چه رویکردی را در قبال صندوق رأی در پیش می‌گیرد؟
بدون ارزیابی و نظرسنجی‌های دقیق، پیش‌بینی به غیب‌گویی نزدیک می‌شود. بهتر است از قضاوت‌های شهودی خودداری شود ولی اجمالا باید دید فضای برگزاری انتخابات کدامین شعارها را برجسته می‌کند؛ سیاست خارجی یا اقتصادی.