بزرگنمايي:

پیام مازند- تالاب سرخرود این روزها مانند پاییز و زمستان سال‌های قبل محل زمستان‌گذرانی قوهای فریادکش نیست. جمعیت قابل توجه قوهای فریادکش که هر سال در چند نوبت به سرخرود سفر می‌کردند، امسال با ورود نخستین گروه در روز 25 آبان اعلام حضور کردند و به مرور نیز چند دسته دیگر تا میانه‌های آذر به آن‌ها اضافه شدند ، اما بر خلاف روال سال‌های گذشته در این تالاب ماندگار نشدند و از سه هفته پیش تالاب تقریبا خالی از قوها شد و به جز چند قطعه ای که هفته پیش پس از کشف در حیاط خانه یکی از فروشندگان پرنده‌های مهاجر به تالاب سرخرود برگردانده شدند، خبری از دسته‌های پرتعداد این پرنده‌های زیبا نبود.

این وضعیت سبب ایجاد جنجال در فضای مجازی شد و گمانه زنی ها بر این بود که شکارچیان غیرمجاز تمامی قوهای مهاجر را شکار یا زنده گیری کرده اند. نوک پیکان این جنجال و حمله اما متوجه محیط بانان و محیط زیست بود که به کم توجهی نسبت به حفاظت از این گونه متهم شدند. حمله به محیط زیست همچنان نیز به رغم بازگشت بخشی از قوها به تالاب سرخرود از عصر دیروز شنبه 27 آذر ماه ادامه دارد تا جایی که حتی اقدام محیط بانان سایر مناطق استان در جمع آوری زباله ریخته شده در طبیعت نیز به متلک علیه آنان تبدیل اینگونه تبدیل به پست صفحات مجازی می شود که «مشغول جمع آوری زباله هستند تا قوهای مهاجر توسط شکارچیان پاکسازی شوند.»

بررسی های خبرنگار ایرنا نشان می دهد که جنجال هفته گذشته با انتشار یک عکس و خبر از سوی اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران کلید خورد. خبر و تصویر کشف 24 قو در حیاط یک منزل مسکونی در فریدونکنار، به سرعت در رسانه‌ها و صفحه‌های فعالان محیط زیست در شبکه‌های اجتماعی بازنشر شد و مورد توجه قرار گرفت.

انتشار این خبر حدود دو هفته پس از خالی شدن تالاب سرخرود از قوها این شائبه را ایجاد کرد که امسال قوها هم هدف سودجویی‌های گسترده شکارچیان غیرمجاز و فروشندگان بازار پرنده‌ها قرار گرفته‌اند ؛ شائبه‌ای که با انتشار آگهی‌های متعدد فروش قوهای زنده در برخی صفحه‌های مجازی بیشتر تقویت شد و همچنان نیز وجود دارد.

سازماندهی و سودجویی در امنیت سایبری 

فعالان و دوستداران محیط زیست معتقدند که امسال به صورت سازماندهی شده‌ای شکار و زنده‌گیری قوها در دستور کار شکارچیان قرار گرفته است و مهم‌ترین گواه این ادعا را نیز تعدد آگهی‌های فروش قو در فضای مجازی می‌دانند. این اظهارات و ادعاهای فعالان محیط زیست چندان بیراه نیست و با مروری در برخی صفحه‌های متعلق به فروشندگان پرنده‌های زینتی می‌توان این آگهی‌ها را مشاهده کرد. در تصویر زیر پنج آگهی از صفحه‌های مجازی منتشر شده در استوری برخی از این صفحه‌ها در کنار تصویر قوهای کشف شده در حیاط خانه یکی از متخلفان قابل مشاهده است.

دوستداران محیط زیست به استناد همین آگهی‌ها تأکید دارند که خالی شدن تالاب سرخرود بی‌ارتباط با افزایش این آگهی‌ها نیست. ادعایی که البته به همین سادگی‌ها نمی‌توان آن را پذیرفت، اما در عین حال نیز نمی‌توان منکر ارتباط این دو نکته شد.

برای پیگیری بهتر آن‌چه که در پشت این آگهی‌ها وجود دارد تماس با یکی از فروشندگان به عنوان یک خریدار می‌تواند انگیزه‌های مالی صید و زنده‌گیری قو را بیشتر نمایان کند. پس از دسترسی به شماره یکی از فروشنده‌های پرندگان زینتی و مهاجر از طریق یکی از همین صفحه‌های اینستاگرامی با او تماس گرفتم و پیگیر خرید چند نوع پرنده زینتی از جمله قو شدم:

+برای باغ‌ویلا یه سری پرنده زینتی می‌خوام. مثل اردک ماندارین یا طاووس.

-اردک ماندارین بالغ داریم جفتی سه میلیون و 300. طاووس هم قیمتش بستگی به سن و نژادش داره. اما موجودی داریم.

+قو هم برای فروش دارین؟

-قوی سیاه داریم جفتی 25 میلیون تومان.

+گرونه. در این حد نمی‌خوام هزینه کنم. قوی سفید ندارین؟

-(با کمی مکث) قوی سفید ندارم. اما اگه بخواین می‌تونم براتون پیدا کنم.

+قیمتش چنده؟

-جفتی چهار تا پنج میلیون تومان.

این قیمت یعنی هر قطعه قو بین دو تا دو و نیم میلیون تومان به خریدار عرضه می‌شود و همین رقم وسوسه کننده برای این که انگیزه‌های زنده‌گیری قو در منطقه‌ای که شکار پرنده‌ها سال‌هاست در ان به چالشی محیط زیستی و منبع درامدی برای گروهی خاص تبدیل شده افزایش یابد.

البته بررسی‌ها و پیگیری‌ها نشان می‌دهد که قوها یا سایر انواع پرندگان مستقیم توسط صیاد به خریدار عرضه نمی‌شود. بلکه واسطه‌ها در این فرآیند دخیل هستند. طبق بررسی‌های انجام شده واسطه‌ها هر قطعه قو را بین 500 هزار تومان تا یک میلیون تومان از شکارچی می‌خرند. با این حساب سودی که از فروش قوها به واسطه‌ها می‌رسد هم رقمی دندان‌گیر است. ضمن این که نمی‌توان فراموش کرد در کنار شکارچیان و واسطه‌ها و فروشندگان که مشغول انجام رفتاری ضد محیط زیست هستند، خریداران هم که عمدتا از اقشار متمول جامعه محسوب می‌شوند را نیز به عنوان حلقه نهایی این تخلف و سوءرفتار قرار داد.

قوها کجا هستند؟

با اثبات شدن خرید و فروش قوهای زنده، حالا این پرسش دوباره تکرار می‌شود که قوها چگونه سر از حیاط منزل یا باغ متخلفان در می‌آورند و برای اسارتی دائمی فروخته می‌شوند؟ پاسخ این پرسش در همان موضوع کم شدن تعداد قوهای مهاجر در تالاب سرخرود نهفته است.

قوهای فریادکش هر سال پاییز و زمستان را در تالاب سرخرود می‌گذراندند. حتی اگر روزها به اطراف تالاب می‌رفتند، باز هم عصر به تالاب برمی‌گشتند. تحت حفاظت قرار داشتن تالاب نیز اجازه نمی‌داد که قوها به این سادگی‌ها شکار شوند. امسال نیز مانند سال گذشته یک دستگاه کانکس برای استقرار شبانه‌روزی محیطبانان با هدف حفاظت از قوها توسط شهرداری سرخرود تهیه شد و در تالاب قرار گرفت. اما خروج قوها از تالاب باعث شد که نظارت بر آن‌ها توسط محیطبانان با چالش مواجه شود.

پرسش نخست این است که اصلا قوها کجا هستند و پس از آن نیز این پرسش توسط دوستداران محیط زیست مطرح می‌شود که چرا قوها امسال بر خلاف سال‌های گذشته از تالاب خارج شدند که حالا در معرض تهدید شکارچیان و فروشندگان پرنده‌ها قرار بگیرند؟

رئیس اداره نظارت بر حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران در پاسخ به پرسش نخست به خبرنگار ایرنا می‌گوید: درست است که قوها در تالاب سرخرود حضور نداشتند، اما این که تصور کنیم تمام قوها زنده‌گیری و شکار شدند اشتباه است. امسال قوها در دامگاه‌های اطراف تالاب سرخرود مستقر شدند. اکنون تعدادی از قوها در دامگاه مرکزی، تعدادی در دامگاه شرقی و بخشی از این جمعیت هم در ازباران مستقر شده‌اند. خوشبختانه طی روزهای اخیر با افزایش غذا در منطقه امن تالاب سرخرود تعدادی از قوها به همین زیستگاه بازگشتند که امیدواریم این روند ادامه داشته باشد.

کوروس ربیعی می‌افزاید: حضور قوها در دامگاه‌ها شرایط را برای برخی فرصت‌طلبان فراهم کرده که اقدام به زنده‌گیری این پرندگان کنند. همکاران ما هم اخیراً تعدادی از این قوها را کشف و رهاسازی کردند. این یعنی تعدادی از قوها در اختیار سودجویان قرار دارد. یعنی ما احتمال این که تعدادی از قوها شکار و زنده‌گیری شده باشند را رد نمی‌کنیم. اما این که همه قوها توسط متخلفان شکار شدند را درست نمی‌دانیم و تکذیب می‌کنیم.

وی اظهار می‌کند: کسی نمی‌تواند منکر این موضوع شود که در فریدونکنار نگاه گروه مشخصی از افراد به پرنده کاملا اقتصادی است. یعنی پرنده‌های مهاجر را پول می‌بینند، نه یک جاندار و بخشی از محیط زیست. افرادی هم که دنبال گونه‌های خاص می‌گردند به این منطقه می‌روند و پرنده مد نظر را می‌خرند. البته متقاضیان خرید این پرنده‌ها هم فکر نمی‌کنند که با این کارشان هرچند پرنده را نمی‌کُشند، اما آن را از چرخه محیط زیست خارج کرده و با از بین بردن توان جوجه‌آوری پرنده، به انقراض این گونه کمک می‌کنند.

چراییِ خروج قوها از تالاب سرخرود

مشاهدات میدانی هم نشان می‌دهد که جمعیت قوها در دسته‌های مختلف به چند نقطه خارج از تالاب سرخرود کوچ کرده‌اند. آخرین اظهارنظر اعلام شده درباره تعداد قوها نیز از شمارش 550 بال قو در دامگاه‌های اطراف تالاب خبر می‌دهد و عملا زنده‌گیری و کشتار تمام قوها را رد می‌کند ، اما همین نکته یعنی خروج قوها از تالاب سرخرود نیز محل بحث دوستداران محیط زیست است.

پرسش دوم مد نظر فعالان محیط زیست چراییِ خروج قوها از تالاب سرخرود است. رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان محمودآباد در این باره به خبرنگار ایرنا می‌گوید: یکی از احتمال‌های موجود برای این تغییر مکان، تأمین نیاز غذایی قوهاست. البته دامگاه در ابتدای سفر قوها وضعیت غذایی تقریبا مناسبی داشت. اما این احتمال وجود دارد که به خاطر کم شدن غذا تصمیم به حضور در دامگاه‌ها گرفته باشند. با این حال در همان روزهای نخست رفتن قوها غذای مورد نیازشان تأمین شد تا بتوانیم قوها را دوباره در این زیستگاه جمع کنیم.

علی‌محمد دعاگو می‌افزاید: امسال بین 600 تا 700 قو در سرخرود فرود آمدند که پس از چند روز اقامت در همین تالاب، در دامگاه‌های اطراف متفرق شدند. در سال‌های قبل هم پیش می‌آمد که قوها از تالاب خارج شوند. صبح از تالاب پرواز می‌کردند و در زمینی مقابل دادگستری سرخرود ساعاتی را می‌گذراندند و غروب برمی‌گشتند. اما امسال به صورت کلی خارج شدند و متأسفانه فضا برای فرصت‌طلبی برخی متخلفان فراهم شد.

وی اظهار می‌کند: تمام تلاش‌مان را به کار گرفته‌ایم که نظارت بر خروجی دامگاه‌ها برای جلوگیری از شکار و زنده‌گیری پرندگان انجام شود. اما مشکل اینجاست که دامگاه‌ها یک خروجی ندارند و فرد از هر طرف می‌تواند فرار کند.

رئیس اداره حفاظت محیط زیست محمودآباد خاطرنشان می‌کند: تصور می‌کردیم دامگاه‌داران دست‌کم در مورد قوها برای حفاظت از این گونه زیبا و باارزش همراهی کنند. بارها در جلسات اعلام کردند که با قوها کاری نداریم. قو نماد شهر سرخرود است. حتی در برخی موارد برای حفاظت به محیطبان‌ها کمک می‌کردند. اما متاسفانه این بار رفتاری مخالف با حرف‌های همیشگی دیدیم.

دعاگو نیز انجام شدن برخی تخلفات توسط سودجویان و متخلفان در زمینه شکار و زنده‌گیری قوها را رد نمی‌کند، اما تأکید دارد که ادعای کشتار گسترده قوها در سرخرود صحت ندارد و حضور بیش از 550 بال قو در دامگاه‌های مختلف سرخرود را نیز سندی بر این اظهارنظر می‌داند.

البته تا زمان تهیه این گزارش در روز شنبه تعداد قوها در زیستگاه همیشگی‌شان یعنی تالاب سرخرود بیشتر شد و به نظر می‌رسد قوها در حال بازگشت به تالاب سرخرود هستند. فیلم زیر که مربوط به روز شنبه -27 آذر- است، آخرین وضعیت حضور قوها در تالاب سرخرود را نشان می‌دهد. به گفته دعاگو تا روز شنبه حدود 350 قو که در دامگاه‌های اطراف تالاب سرخرود مستقر شده بودند به این تالاب بازگشتند و دوباره تحت حفاظت محیطبانان قرار گرفتند.

همزمانی آغاز انتقادها و خبر کشف قوها

البته اظهارنظرهای مطرح شده توسط مسئولان حفاظت محیط زیست چندان مورد توجه فعالان این حوزه در فضای مجازی قرار نمی‌گیرد. این گروه معتقدند که حفاظت محیط زیست تلاش می‌کند وضعیت را عادی جلوه دهد. در حالی که دست‌کم در مسیر تهیه این گزارش مسئولان احتمال هر تهدیدی برای پرندگان در فریدونکنار و سرخرود را مانند سال‌های گذشته تایید کردند.

یک نکته قابل توجه و اندکی مبهم نیز در مشاهدات و بررسی‌های اخبار مربوط به کشتار قوها یا زنده‌گیری آن‌ها به چشم می‌آید؛ این که موج انتقادها تقریبا پس از انتشار خبر کشف 24 قو در حیاط منزل یکی از متخلفان آغاز شد. این در حالی است که خالی شدن تالاب سرخرود از قوهای مهاجر تقریبا دو هفته پیش از این کشف اتفاق افتاد و واکنشی در این زمینه در فضای مجازی دیده نشد.

اما آن‌چه که در این ماجرا بار دیگر به شکل برجسته و پررنگی به چشم می‌آید، نبود عزم جدی برای برخورد با متخلفان حوزه صید و شکار در فریدونکنار است. عزمی که باید به صورت هماهنگ در دستگاه‌های مختلف و مرتبط با این پدیده اعم از دستگاه قضایی، نیروی انتظامی، حفاظت محیط زیست، شورای تأمین شهرستان‌های فریدونکنار و محمودآباد و همه مسئولان این دو شهرستان دیده شود. فعال بودن بازار پرندگان فریدونکنار نشان می‌دهد که شکارچیان آزادانه می‌توانند به فعالیت خود در این منطقه ادامه دهند و استمرار این روند به معنای گسترش دامنه فعالیت متخلفان است.