پیام مازند - ساری - پاییز به عنوان پربارش‌ترین فصل مازندران امسال در حالی به پایان رسید که با وجود افزایش بارندگی نسبت به پاییز گذشته ، سدهای استان را با کاهش حدود 40 درصدی آبگیری تشنه‌تر باقی گذاشت و به خاطر تغییرات مستمر اقلیمی ، شکاف عمیق‌تری میان شرق و غرب مازندران ایجاد کرده است.

به گزارش ایرنا ، در حالی که طبق گزارش مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور میزان بارندگی پاییزی در مازندران امسال هفت درصد بیشتر از پارسال بود ، ولی آمار شرکت آب منطقه ای مازندران نشان می دهد که سدهای استان اکنون خالی تر از زمان مشابه سال قبل هستند و میزان کاهش آبگیری در بعضی از سدها مانند سد سلیمان تنگه ساری به صورت جدی نگران کننده شده است.
طبق معمول ، پاییز پرباران ترین فصل در استان مازندران محسوب می شود و چشم کشاورزان چه در ییلاقات و مناطق کوهستانی و چه در مناطق جلگه ای به بارش های پاییزی دوخته می شود. در مناطق کوهستانی و بالادست کشت و کار کشاورزی عمدتا پاییزی انجام می شود و بارندگی بموقع و مستمر در این فصل سبب به بار نشستن و ریشه دواندن درست محصولاتشان می شود و آنها را در برابر سرمای سوزان زمستانی محافظت می کند در مناطق جلگه ای هم بارش های پاییزی ضمن این که به آبگیری کامل آببندان ها و سدها می انجامد و زمینه را برای کشت برنج به عنوان مهم ترین محصول این منطقه مهیا می کند ، شالیزارها را هم سیراب می کند تا هنگام شخم و شیار در واپسین روزهای زمستان آماده باشد.
با این که طبق گزارش مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی میانگین بارش سه ماهه پاییز امسال در مازندران 221 میلی متر بود که 14 میلی متر بیشتر از پاییز پارسال است ، ولی همین گزارش تاکید دارد که این افزایش فقط به خاطر بارندگی 400 میلی متری در بازه زمانی سه روزه 19 تا 21 آبان ماه در رامسر واقع در غرب استان بوده و نتیجه قابل توجه و پایداری برای ذخیره سازی و تامین آب کشاورزی مناطق مرکزی و شرقی مازندران نداشته است.
این نتیجه گیری مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی هم اکنون در گزارش آماری شرکت آب منطقه ای مازندران هم خودش را نشان داده است و این شرکت از کاهش ذخیره آب پشت سدهای استان در پایان پاییز بویژه در مناطق مرکزی و شرقی ابراز نگرانی کرده است. گزارش این شرکت هم نشان می دهد در حالی که آب ذخیره شده پشت سد میجران در رامسر و اقع در غرب استان در بارندگی آبان ماه سرریز کرده بود ، سد سلیمان تنگه در مرکز استان خالی تر از تمامی سدهای مازندران است. 

خالی بودن 37 درصدی ظرفیت سدها
مدیر دفتر بهره برداری و نگهداری از تاسیسات آبی و برقابی شرکت آب منطقه‌ای مازندران در توضیح وضعیت آبگیری سدهای استان به خبرنگار ایرنا گفت : در حال حاضر از ظرفیت 230 میلیون متر مکعبی سدهای بزرگ و کوچک استان 208 میلیون متر مکعب برابر با 63 درصد ظرفیت مخازن آبگیری شد و 37درصد همچنان خالی است .
جواد طوسی با اظهار این که طبق آمار این مقدار آبگیری سدهای مازندران 38درصد کاهش نسبت به مدت مشابه سال قبل نشان می دهد ،افزود : در حال حاضر در سد شهید رجایی ساری فقط 71 میلیون مترمکعب آب ذخیره شده وجود دارد که در مقایسه با چنین روزهایی در سال گذشته حدود 38درصد و نسبت به 2 سال پیش 40 درصد کمتر است و این نگرانی جدی را برای فعالیت های کشاورزی پائین دست این سد به وجود آورده است.
کاهش میزان بارندگی پاییزی مازندران نسبت به دو سال پیش به نوعی در گزارش مرکز ملی اقلیم و بحران خشکسالی هواشناسی کشور هم مورد توجه قرار گرفت. در آن گزارش هم اعلام شد که میزان بارندگی پاییزی مازندران در مقایسه با دوره آماری بلند مدت کاهش 2 درصدی دارد. میزان بارندگی دوره آماری پاییز در مازندران 225.4 میلی متر اعلام شده است که در مقایسه با بارندگی 221 میلی متری پاییز امسال افزایش حدود پنج میلی متری را نشان می دهد.
دوره آماری به میانگین چندین ساله گفته می شود که معمولا برای داده های مختلف هواشناسی در مازندران بین 10 تا 40 سال متغییر است. کاهش میانگین بارندگی در دوره آماری به معنای خشک تر شدن هر ساله پاییز به عنوان پرباران ترین فصل مازندران است که اثر مستقیم بر کشت و کار کشاورزی در استان خواهد داشت. 
علاوه بر این ، پراکندگی زمانی بارش های پاییزی در مازندران هم به خاطر تغییرات اقلیمی دچار تحول شده است ، تحولی که بیشترین اثرش را بر کشاورزی استان بر جای خواهد گذاشت. جدول داده های آماری بارندگی پاییزه مرکز ملی اقلیم و بحران خشکسالی نشان می دهد که بیشترین میزان بارش پاییزی امسال مربوط به ماه آبان با 122 میلی متر بود. میزان بارندگی ماه مهر 53.1 ملی متر و آذرماه نیز 37 میلی متر بوده است.

توصیه به تغییر زمان شخم و شیار و نوع کشت
کاهش بارندگی پاییزی مازندران و تغییراتی که در این زمینه رخ داد از جمله کم شدن جدی ذخیره آب در سد شهید رجایی ، سبب شده است تا شرکت آب منطقه ای به کشاورزان استان در باره ضرورت ایجاد تغییر در کشت و کارشان توصیه کند ، چنان که مدیر دفتر بهره برداری و نگهداری از تاسیسات آبی و برقابی شرکت آب منطقه‌ای مازندران می گوید که کشاورزان باید شخم شیار زمستانه و آب تخت کردن زمین های شالیزاری را جدی بگیرند.
طوسی همچنین از کشاورزان این منطقه خواست تا حتما امسال با توجه به کم بارشی و خالی بودن بخش زیادی از ظرفیت سد شهید رجایی نوع ارقام کشت را نیز با کارشناسان مراکز جهاد کشاورزی مشورت کنند.
ظرفیت سد شهید رجایی ساری یا سلیمان تنگه 162.5 میلیون متر مکعب است که علاوه بر آب مورد نیاز 52 هزار هکتار اراضی کشاورزی پایین دست ، حدود 15درصد آب شرب شهروندان ساروی را هم تامین می کند.
مدیر دفتر بهره برداری و نگهداری از تاسیسات آبی و برقابی شرکت آب منطقه ای مازندران حجم آب ذخیره شده در پشت سد البرز سوادکوه در مرکز مازندران به عنوان دومین سد بزرگ استان را هم 121 میلیون مترمکعب برآورد کرد و گفت : این مقدار آبگیری برابر با 85 درصد ظرفیت آن است و در مقایسه با چنین روزهایی در سال گذشته ، 2 درصد کاهش دارد .
استان مازندران دارای 2 سد بزرگ شامل سد شهید رجایی در ساری و سد البرز در سوادکوه است. ظرفیت اسمی سد شهید رجایی 162 میلیون و سد البرز هم 142 میلیون متر مکعب است. این 2 سد در مجموع حدود 87 درصد مجموع ظرفیت ذخیره سازی آب استان را بر عهده دارند و 13 درصد بقیه هم مربوط به 6 سد کوچک است.
طوسی با بیان این که سد میجران رامسر در پی بارندگی های مداوم نیمه دوم آبان ماه امسال آبگیری کامل و سرریز نیز شده است، بیان داشت: اما 60 درصد از ظرفیت سد شیاده بابل همچنان خالی است.
پس از 2 سد بزرگ سد شهید رجایی ساری و البرز ، 2 سد متوسط میجران رامسر با هشت میلیون متر مکعب و سد شباده یا پنج میلیون متر مکعب از دیگر سدهای مهم مازندران هستند.سد الیمالات نور با یک میلیون متر مکعب ، برنجستانک قائمشهر حدود چهار میلیون ، سنبل رود شیرگاه حدود 1.5 میلیون و سد صلاح الدین کلای نوشهر با 2.1 میلیون متر مکعب چهار سد بسیار کوچک مازندران هستند. آبگیری این سدها به خاطر نقشی که در کنترل سیلاب های محلی دارند همواره در حد 50 تا 60 درصد مورد توجه قرار می گیرد.

آب‌بندان‌ها ، راه برون رفت از خشکسالی
اگر چه وضعیت آبگیری سدهای مازندران همه ساله به خاطر کاهش بارندگی با مشکل مواجه می شود و کشاورزان به هول و ولا می اندازد ، ولی آب بندان ها به عنوان سازه سنتی تامین آب کشاورزی استان می توانند نقش تعیین کننده ای در جذب روان آب ها و بارندگی های پاییزی داشته باشند ؛ سازه هایی که همین امسال با وجود کاهش آبگیری سدها ، ذخیره سازی مناسبی نسبت به سال گذشته داشته اند.
مدیر دفتر بهره برداری و نگهداری از تاسیسات آبی و برقابی شرکت آب منطقه‌ای مازندران در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با مطلوب توصیف کردن وضعیت آبگیری آب بندان های استان ، گفت: در حال حاضر 53 درصد از ظرفیت ذخیره سازی آب بندان های استان آب ذخیره شده وجود دارد .
وی افزود : 800 قطعه آب بندان با ظرفیت حدود 405 میلیون متر مکعب در استان وجود دارد که تاکنون 214 میلیون متر مکعب برابر با 53 درصد از ظرفیت این سازه آبی سنتی استان آبگیری شده است.
طوسی از مقاومت محلی ها برای آبگیری آب بندان هایی که پرورش ماهی در آنها رونق دارد به عنوان یک مشکل اساسی یاد کرد و توضیح داد : اگر چه وورد آب های گل آلود ناشی از بارندگی های سیل آسا سبب خسارت احتمالی در پرورش ماهیان گرم آبی در آببندان ها می شود ، اما طبق مقررات اولویت بهره برداری از آب آب بندان ها با تامین آب کشاورزی و باغی است و لازم است در فصل پاییز و زمستان از هر فرصت بارند گی برای آبگیری این سازه های سنتی استفاده کرد.
مازندران 460 هزار هکتار زمین های کشاورزی دارد که سالانه بیش از هفت میلیون تن انواع محصولات زراعی و باغی تولید می کند . با آبگیری کامل سد ها و آب بندان ها 20 درصد از آب کشاورزی استان از این طریق و با بقیه از آب های سطحی و زیر زمینی تامین می شود.
بر اساس آمارهای رسمی، توان بالقوه آب مازندران در حد 6 میلیارد و ‎ 600میلیون مترمکعب است که از این مقدار چهار میلیارد و ‎ 900میلیون مترمکعب آب های سطحی و بقیه آب های زیرزمینی است .
به طور میانگین سالانه حدود یک میلیارد و ‎ 550میلیون مترمکعب آب در بخش آب های سطحی و یک میلیارد و ‎ 350میلیون مترمکعب در بخش آب زیرزمینی بهره برداری می شود و بقیه آب سطحی طی سال به صورت هرز به دریا می ریزد.
برچسب‌ها
وزارت جهاد کشاورزی مازندران خشکسالی شرکت آب منطقه ای