بزرگنمايي:
پیام مازند- ماجرای پروژه پترومیانکاله، سبب بروز نگرانی های در سطوح اجتماعی شد و
مخالفت های سازمان های مردم نهاد و تشکل های فعال محیط زیستی، علاقه مندان
به محیط زیست کشور و بخش عظیمی از اساتید دانشگاهی در این حوزه را
برانگیخت. مسائل حفاظت از محیط زیست، مباحث آمایش سرزمینی و موضوعات
آلایندگی این صنعت ضرورت احداث آن را زیر سوال برد و سرانجام پروژه به
دستور رئیس جمهور و با ورود قوه قضائیه متوقف اعلام شد.
رویکردهای توسعه ای برخی مسئولان و معدودی از کارشناسان نیز تنها
مواضع موافقان اجرای پترومیانکاله بود که خود نیز به وجوه مختلف قابل بحث و
بررسی است، اما آیا اساسا باید به سراغ احداث پتروشیمی در این محدوده
مکانی رفت. به بیان دیگر آیا این منطقه استعداد ایجاد یک مجتمع پتروشیمی
را داراست. تهدیدات و فرصت های طرح و ضرورت های ایجاد آن چیست و اینکه
چقدر این طرح می تواند با شکل و شمایلی که امروز مطرح است بدون تغییر باقی
بماند و موثر باشد.
یک پژوهشگر و استاد دانشگاه در انتقاد به دوقطبی شدن فضای
عمومی جامعه با این شرایط که عده ای مخالف و موافق، با هر تخصص و دانش و
هر ظرفیتی و با داشتن اطلاعاتی که مشخص نیست چه اندازه صحت دارد، اظهار
نظر کنند، گفت: چنین اتفاقی جز تشنج فکری و ایجاد نگرانی در جامعه هیچ
دستاورد دیگری نخواهد داشت مگر اینکه عده ای با راه انداختن چنین جریاناتی
قصد برهم زدن نظم اجتماعی را داشته باشند تا موضوع در مسیر درست طی نشود.
بابک مومنی تاکید کرد: جای مباحث کارشناسی در
کرسی های آزاداندیشی دررون دانشگاه هاست تا با گفت و گوی تخصصی مسائل
واکاوی شود و به پختگی برسد و آنگاه استاندار و مقامات سیاسی و مسئولان
مرتبط، در دانشگاه حاضر شده و خروجی این بحث را به عنوان پشتیبان اصلی و
معمار تصمیمات خود بکارگیری کنند.
دغدغه مسئولان قابل درک است
مومنی، نخست با انتقاد نسبت به ادبیات گفت و گوی برخی مسئولان با
مخالفان طرح، دغدغه توسعه ای این مسئولان را نیز در این مسئله قابل درک
دانست و خاطرنشان کرد: اینکه استانی با حجم عظیم از فرصت و ظرفیت ها در
بخش های مختلف دریا، ساحل، جلگه و جنگل و کوهستان برای خلق ثروت، دارای
نرخ عجیبی از بیکاری و فقر و انواع آسیب های اجتماعی باشد که بخش قابل
توجهی از آن ها ریشه اقتصادی دارد، وظیفه مسئولان را سنگین تر می کند.
وی حجم مراجعات بابت اشتغال به نمایندگان
مجلس، نماینده ولی فقیه و امام جمعه ها که پاسخی برای آن ها وجود ندارد
را یکی از دلایل چراغ سبز نشان دادن مسئولان به احداث یک صنعت بزرگ در
استان علیرغم نداشتن حتی پایه های منطقی و استوار دانست و تصریح کرد:
شرایط این افراد که دغدغه اشتغال و پیشرفت نواحی دارند قابل درک است چراکه
استعداد توسعه در مازندران وجود دارد.
عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور،
تداخل وظایف و دغدغه را سبب بروز اشتباه در رویکرد مسئولان دانست و اظهار
کرد: فشار ناشی از دو موضوع فوق باعث شده تا برای استقرار یک ابرپروژه
اطلاعات نادرستی در اختیار مسئولین قرار گیرد و از آنجا که آنان متخصص
نیستند به این اتفاق تن می دهند.
آدرس و اطلاعات نادرست مدیران
مومنی، نمونه ای از عدم تخصص و آدرس غلط مسئولان به ویژه درباره طرح
پترومیانکاله را مصاحبه برخی مسئولان وقت با رسانه‌ها عنوان و نسبت به این
حجم از داده های اشتباه ابراز تاسف کرد.
این پژوهشگر و استاد دانشگاهی
اضافه کرد: مسئولی در گفتگو با رسانه، صنعت غذایی را کم بازده معرفی می کند
و پتروشیمی را در دسته صنایع سبز جهان قرار می دهد و با این مدعا که این
صنایع در کشورهای توسعه یافته بدون محدودیت در هر نقطه جغرافیایی احداث می
شوند، استقرار پتروشیمی در میانکاله را غیرقانونی نمی داند.
وی در این خصوص، می گوید: وقتی مدیر یک دستگاه تخصصی آدرس اشتباه
بدهد، نخست در پاسخ باید گفت استانداردهای آنها ملی است یا بین المللی،
تحلیل آنها از شرایط موجود بر مبنای داده های بین المللی است یا ملی، اگر
بر اساس داده های بین المللی گفته شده صنایع غذایی راندمان بالایی ندارند،
اشتباه فاحشی رخ داده است.
مومنی با بیان اینکه صنعت غذا در دنیا
همواره جزء پایدارترین، سالم ترین و سودمندترین صنایع است، خاطرنشان کرد:
اینکه صنعت غذا در استان مازندران جواب مطلوب نداده به سیاستگذاری مسئولان
متولی باز می گردد نه صنعت غذا؛ چراکه نتوانستند بستر مناسب برای سرمایه
گذاری در این حوزه را بسط دهند همانطور که پروژه بزرگی چون تولید ماهیان
خاویاری قره برون با آن حجم از ظرفیت و برنامه توسعه و گسترش هم چنان به
افق مدنظر خود نرسیده است.
این استاد دانشگاه با طرح این سوالاتی مبنی بر اینکه چرا صنعت غذا در
گفتار برخی مسئولان با نمونه موفق خارجی مقایسه نمی شود و آیا قرار است
همان صنعت پتروشیمی مستقر در کشورهای توسعه یافته در مازندران استقرار
یابد، گفت: بررسی ها نشان می دهد آلایندگی صنایع پتروشیمی کرمانشاه و
عسلویه از مرز هشدارها نیز فراتر رفته است. مطالعات سال 93 به طور صریح
درباره عسلویه بیان می کند که در خوش بینانه ترین حالت آلاینده های موجود
در این منطقه در مرزهای هشدار جدی است.
وی با استناد به هفته‌نامه پزشکی «لانست» (lancet) سال 2013 در
ارتباط با صنایع پتروشیمی جهان، اظهار کرد: مجموعه مقالات این مجله می
گویند افردی که در معرض آلایندگی ناشی از صنایع پتروشیمی هستند نسبت به
افراد ساکن در مناطق دارای اقتصاد کشاورزی امید به زندگی کمتری دارند و
این تجربه جهانی است.
عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور در بخشی دیگر به گزارش‌های مدیرکل
هواشناسی مازندران در رابطه با لایه وارونگی مازندران که به مراتب پایین
تر از تهران است، اشاره کرد و گفت: فراموش نکنیم در چه اقلیمی قرار داریم
چراکه هم اکنون در استان بنابر داده های هواشناسی، استعداد و مخاطرات
آلودگی به مراتب بالاتر از پایتخت است.
تفاوت چشمگیر داده های طراحی با زمان بهره برداری پروژه
مومنی جنبه دیگر اتفاق پترومیانکاله را
به دوره بهره برداری نسبت داد و تصریح کرد: تجربیات نشان داده خیال خوشی
که مدیران در دوره طراحی مدنظر دارند عملا در دوره بهره برداری اتفاق نمی
افتد؛ نمونه آن نیروگاه شهید سلیمی نکاست، در کدام قسمت از مراحل طراحی
پروژه نیروگاه نکا سوزاندن سالانه رقمی نزدیک به 11 میلیون تن مازوت پیش
بینی شده بود، پاسخ مسئولان در این زمینه هم جای تامل دارد که می گویند
نمی توان در صنعت برق کشور نوسان ایجاد کرد و روی این تولید حساب مجزا باز
شده است.
وی با انتقاد از اینکه پروژه ها پس از استقرار در کشور به شکل دلخواه
مورد بهره برداری قرار می گیرند، تصریح کرد: در نظام بهره برداری مشکلات
بسیار جدی وجود دارد که قابل مقایسه با خوش بینی های زمان طراحی نیست. در
نتیجه این اطلاعات ضدو نقیض باعث شده که شاید مدیران ارشد استان و کشور
اذهانشان به انحراف کشیده شود.
کم کاری دستگاه های اجرایی
عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور عامل
ظهور پروژه پتروشیمی در منطقه میانکاله را تغافل و سهل انگاری سازمان های
برخی متولیان امر عنوان کرد و افزود: بیش از اینکه سازمان حفاظت محیط زیست
سیبل فشارها و توقعات اجتماعی باشد این وظیفه دستگاه های اجرایی استان
بوده که زمینه شکوفایی صنعتی سازگار با مازندران را طی سنوات پیشین فرآهم
کنند.
مومنی با طرح این پرسش هایی گفت: سازمان گردشگری استان مازندران
تاکنون چه تاثیری قابل توجهی در حوزه خود بر جای گذاشته است، چه طرح مشخص
گردشگری برای حاشیه تالاب میانکاله در تمام این سال ها از سوی این نهاد
ارائه و چه ظرفیتی برای درآمدزایی ایجاد شده است، سازمان متولی کدام طرح
را برای این منطقه تعریف کرده که دل مردم و مسئولین منطقه به آن خوش باشد
تا جایگزین یک پروژه آسیب زا شود.
وی با اشاره به اسناد آمایشی
استان که مزیت نخست مازندران را کشاورزی و مزیت دوم را گردشگری معرفی می
کند تصریح کرد: این اسناد پس چرا تهیه می شود و این مزیت خاص در کجا
بالفعل درآمده است، چه برنامه هایی در حوزه اکو توریست(طبیعت گردی)،
اگروتوریست(گردشگری کشاورزی) و هیدروتوریست(گردشگری آبی) منطقه دارید و نه
کل مازندران. وقتی هیچ برنامه ای وجود ندارد که خلق ثروت و تولید درآمد
کند عاملی می شود که طرح های انچنین ناسازگار کلنگ زنی شود.
این محقق و دکترای علوم مهندسی آب و سازه های هیدرولیکی چالش دیگر
احداث پترومیانکاله را تامین آب پروژه و ارتباط آن با صنعت شیلات دانست و
تشریح کرد: مشخصا پیش بینی شده برای این پروژه چیزی نزدیک به 13 میلیون
مترمکعب آب نیاز است و این در شرایطی است که وضعیت آبخوان های دشت شرق
مازندران از نقطه قرمز و هشدار عبور کرده و بشدت بحرانی است و جزء مناطق
100 درصد ممنوعه کشور به لحاظ برداشت آب به شمار می رود.
مومنی اضافه کرد: با توجه به اینکه نزولات جوی به شدت کاهش یافته و
منابع سطحی آنچنانی نیز وجود ندارد بنابراین بحث شیرین سازی آب دریا به
میان می آید؛ برای شیرین سازی و تامین 13 میلیون مترمکعب آب پترومیانکاله،
43 میلیون مترمکعب آب دریا نیاز است، در نتیجه 30 میلیون مترمکعب با شوری
حداقل 2 برابر به دریا برمی گردد.
وی افزود: اداره کل شیلات استان مازندران مدعی انواع پروژه
های آبزی پروری از جمله ماهیان خاویاری و پرورش ماهی در قفس است و پیش
بینی کرده می توان در سواحل استان بیش از 100 هزار تن ماهی با شیوه ماهی
در قفس تولید کرد و این استعداد وجود دارد؛ حال که پای پروژه ای مخرب به
حوزه تخصصی به میان آمده چرا نظر نمی دهد، آیا می توان با این چالش ورود آب
با چند برابر شوری در دریا طرح های توسعه ای شیلاتی ارائه کرد. آیا این
طرح با شما همخوانی دارد.
رئیس گروه کارآفرینی و ارتباط با صنعت
دانشگاه پیام نور مازندران به طرح های احیای خلیج میانکاله که توسط مدیرکل
آب منطقه ای مازندران مطرح شده بود اشاره و اظهار کرد: این مقام مسئول
پیشتر گفته بود برای احیای تالاب باید کانال سراسری شرق به غرب ایجاد شود
برای اینکه آب از غرب وارد و مشکل تالاب تا حدودی حل شود. سوال اینجاست که
با وجود آب شیرین کن محدودیتی ایجاد نخواهد شد و آیا اساسا تاثیرگذار
خواهد بود، چرا این دستگاه ها عکس العملی نشان نمی دهند.
مومنی با بیان اینکه مشکل بازگشت نمک به دریا در صورت تحقق این طرح و
دیگر طرح های مخربی که صحبت اجرای آن بر سر زبان ها افتاده، جدی است تاکید
کرد: آیا اثر تجمعی نظیر چالش نمک و باقی آلایندهای محیط زیستیِ پروژه
هایی که با این نیت و غرض مطرح می شوند محاسبه می شود.
مومنی در پیشنهادی برای اجرای طرح گردشگری گفت: اگر تردد اصولی، درست و
نظام مند گردشگران در منطقه حفاظت شده میانکاله وجود داشته باشد، مسلما
حفظ و حراست از منطقه راحت تر است تا اینکه متروکه بوده و توسط افراد
ناگاه آتش زده شود. مدیریت کردن نه به معنای رها کردن نه به معنای نابود
کردن است، باید برنامه ریزی پایدار و اصولی داشته باشیم.