بزرگنمايي:

پیام مازند- آمارهای ثبت احوال در ارتباط با جمعیت سه‌میلیون و 283 هزار و 582  نفری مازندران براساس آخرین سرشماری نفوس و مسکن نشان می‌دهد که از سال 1394 تا سال 1400 تعداد موالید در این استان با 35 درصد کاهش از 46 هزار و 466 نفر به 30 هزار و 203 نفر رسید و میزان باروری کلی هم در استان در این دوره زمانی از 1.5 به 1.2 کاهش یافت.

کاهش قابل توجه موالید و فرزندآوری در مازندران و رسیدن نرخ رشد به 1.2 درصد طی یک دوره 6 ساله در حالی است که میانگین نرخ باروری در کشور بیشتر از 2 است و در واقع نرخ باروری در مازندران به نصف میانگین کشوری رسیده است.

میزان باروری عمومی هم در استان در سال  1400 به کمتر از 30 در یک‌هزار تولد برای خانم‌هایی که در سن باروری هستند، رسید در حالی که این رقم در سال 1390 طبق آمار ثبت احوال 50 در یک‌هزار تولد بود.

طبق گزارش‌های رسمی مرکز آمار ایران هم نرخ رشد جمعیت در مازندران طی سه دهه گذشته همواره از میانگین کشوری کمتر و از دغدغه‌های برنامه‌ریزان استان بوده است. به عنوان نمونه طی نخستین سرشماری جمهوری اسلامی در سال 1365، نرخ رشد جمعیت در کشور 3.9 درصد و در استان مازندران 3.7 درصد بود که در سرشماری سال 1395، نرخ رشد جمعیت در کشور به 1.7 درصد و در استان مازندران به 1.3 درصد تنزل پیدا کرد.

همچنین طبق اعلام دبیرخانه شورای ملی سالمندان کشور، مازندران با 13.26 درصد جمعیت سالمند پس از استان گیلان دومین استان پیر کشور به لحاظ جمعیتی به شمار می‌رود.

مسوولان مازندران هم مانند کارشناسان معتقدند که یکی از دلایل اساسی در کاهش نرخ زادآوری در استان سوای موضوعات اقتصادی، معیشتی و فرهنگی ، آسیب‌های اجتماعی و افزایش طلاق و کاهش ازدواج در بین جوانان است چرا که طی سال‌های 1387 تا سال1400 تعداد موارد ازدواج در مازندران در مقایسه با مدت مشابه 13 سال قبل آن 44.8 دهم درصد کاهش و میزان طلاق هم در این مدت 54.3 دهم درصد افزایش یافته است.

همچنین متوسط سن خانم‌ها و آقایان در مازندران در زمان ازدواج اکنون به ترتیب حدود 27 و 31سال رسیده در حالی که این رقم در کشور به ترتیب 25 و 29 سال است. این آمار به زبان عامیانه‌تر بدین معنا است که متوسط سن ازدواج در استان 2 سال از میانگین کشوری بالاتر است. سن ازدواج در سال 1390 در استان برای آقایان و خانم ها به ترتیب 26 و 21 سال بود.

تحلیل داده‌های آماری ثبت احوال هم نشان می‌دهد که در 45 سال گذشته جمعیت کشور حدود 10 سال و جمعیت مازندران 15 سال پیرتر شده که براساس برآوردها اگر همین روند و مفروضات کنونی ادامه یابد و مداخله جدی صورت نگیرد به نظر می‌رسد که در حدود 35 تا 40 سال آینده جمعیت اصیل و بومی استان نصف خواهد شد و در حدود چهار دهه آینده حدود 25 تا 30 درصد جمعیت استان سالمند خواهند بود.

همه این داده های آماری نگران کننده سبب شد تا شرکت کنندگان در دومین جلسه قرارگاه خانواده و جوانی جمعیت استان که امروز چهارشنبه در سار یبرگزار شد تاکید کنند که با اقدامات انحصاری و جزیره‌ای نمی‌توان برای افزایش زادآوری و مقابله با پیری جمعیت در مازندران و دیگر نقاط کشور اقدام کرد و تمامی دستگاه‌های اجرایی و مسوولان مرتبط در حوزه‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه با تکیه بر قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت که در در نوزدهم آبان‌ماه سال گذشته در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسیده است برای رفع این چالش اساسی اقدام کنند و در صورتی که قوانین مربوطه در این امور به سرانجام نرسد با توجه به گردشگر پذیر بودن و حضور مهاجران ثابت و متغییر در آینده نزدیک در کنار پیری جمعیت، مازندران با بحران و تهدید هویت نسلی مواجه خواهد شد.

زیست بوم مازندران در معرض تهدید

سیدمحمود حسینی‌پور در این جلسه گفت که رشد جمعیت در میزان توسعه اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، امنیت ملی و حوادث تاریخی نقش غیر قابل‌انکاری دارد و براساس آمار و اطلاعات دقیقی که وجود دارد کشور اکنون با کاهش رشد جمعیت مواجه شده و به نوعی اکنون پیری جمعیت به عنوان یک مساله استراتژیک مطرح است.

وی با بیان این که مشکل مازندران نسبت به دیگر استان‌های کشور در زمینه رشد جمعیت حادتر است، گفت : در چند سال گذشته در بحث فرزندآوری در استان با سیر نزولی مواجه بوده ایم و اکنون به شرایط فرابحرانی رسیده ایم.

استاندار مازندران تاکید کرد : این جلسه با عنوان قرارگاه خانواده و جوانی جمعیت تشکیل شده و معنای قرارگاه آن است که وضعیت نرخ رشد جمعیت در استان از شرایط عادی فاصله گرفته که در این بین باید تمامی مسئولان ادارات برای افزایش رغبت زوج‌های جوان به فرزندآوری با اعطای تسهیلات گوناگون تلاش کنند.

حسینی‌پور با بیان این که روند کنونی فرزندآوری در استان با شرایط آرمانی تناسب ندارد، اضافه کرد : مسایل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مازندران به واسطه کاهش نرخ رشد جمعیت اکنون با تهدید جدی مواجه است.

استاندار مازندران تصریح کرد: در صورت تدوام کاهش نرخ رشد جمعیت و افزایش مهاجرت‌ها، حداکثر تا 10 سال آینده زیست بوم مازندران با تغییرات اساسی مواجه خواهد شد و این استان با بحران هویت نسلی مواجه می‌شود.

نماینده عالی دولت در مازندران گفت : باید با فرهنگ‌سازی در ارتباط با معضل نرخ رشد جمعیت در استان جریان‌سازی موثری روی دهد تا آحاد مردم نسبت به فرزندآوری احساس مسئولیت کنند.

وی افزود : حدود 600 رسانه اثرگذار در استان فعالیت دارند که باید از ظرفیت فعالان این حوزه برای اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی در ارتباط با افزایش نرخ جمعیت استفاده شود.

استاندار مازندران گفت : از سوی دیگر باید دانشگاه‌های استان برای ریشه‌یابی چرایی و بررسی ابعاد مختلف کاهش نرخ رشد جمعیت در استان پای کار بیایند تا با تحقیق و پژوهش‌های میدانی دلایل افت شدید فرزندآوری در مازندران تبیین شود.

تشکیل قرارگاه افزایش جمعیت در شهرستان‌ها

مدیران ستادی استانداری مازندران هم نگاه نگران مانند استاندار دارند مانند معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استاندار که در این جلسه گفت : بحران جمعیتی در استان جدی و نگران کننده است و برای رفع این چالش قرارگاه افزایش جمعیت در شهرستان های استان با محوریت فرمانداران تشکیل شده است.

روح الله سلگی با اظهار این که در حال حاضر رکورد پایین‌ترین نرخ رشد جمعیت کشور در مازندران ثبت شده که بی سابقه است، گفت : امروز شاهد نرخ رشد چهاردهم درصدی جمعیت در استان هستیم و تا حدود 20 سال آینده با ادامه این روند نرخ رشد صفر درصد جمعیت را در استان تجربه خواهیم کرد و پس از آن نرخ رشد جمعیت منفی در مازندران را خواهیم داشت و برای رفع این چالش قرارگاه افزایش جمعیت در استان تشکیل شده است.

معاون استاندار مازندران با اشاره به این که موضوع سالمندی جمعیت در استان روند نگران کننده‌ای را طی می‌کند، افزود: اکنون حدود 13.26 درصد جمعیت مازندران سالمند هستند و این دیار به سرعت به یکی از پیرترین استان های کشور در حال تبدیل شدن است.

وی ادامه داد: در بررسی موانع فرزند آوری در استان براساس پژوهش های دانشگاه علوم پزشکی مازندران 20 متغییر وجود دارد که در تقسیم بندی کلان آنها به دو ریشه می‌رسیم که در وهله اول مسئله سبک زندگی و فرهنگی است و دوم مسئله اقتصاد و موانع اقتصادی که پیش روی زوج‌های جوان است.

سلگی گفت: در زمان حاضر کشورهای توسعه یافته جهان در بحث سیاست‌های جمعیتی، رفع موانع فرهنگی و اقتصادی را در دستور کار قرار داده و هر دو را توامان پیش می برند چرا که با هیچکدام به تنهایی به نتیجه نمی‌رسیم و برای هر دو این موارد که از موانع و مشکلات پیش روی فرزند آوری هستند باید سیاست گذاری و قانون گذاری وجود داشته باشد.

ماموریتی مهم برای فرزندآوری زوج‌های جوان

مدیرکل دفتر امور زنان و خانواده استانداری مازندران هم در این نشست گفت: به طور قطع نداشتن فرزند و افزایش این چالش در بین جوانان اثرات منفی کلانی را در پی خواهد داشت که خانواده و جامعه را در بطن خود دچار مشکلاتی می‌کند، البته باید گفت هوشیاری و آگاهی مردم افزایش یافته و شرایط اقتصادی و اجتماعی چنین اجازه‌ای به آنها نمی‌دهد که چند فرزند داشته باشند و امروزه نیز به نداشتن فرزند بسنده می‌کنند، امروز حتی در روستاها نیز فرزندآوری مانند گذشته نیست چرا که در گذشته هر فرزند بازوی کاری خانواده محسوب می‌شد، اما امروز روستاییان نیز با تغییر فرهنگ و دغدغه‌های اقتصادی نمی‌توانند فرزندان زیادی داشته باشند و کاهش فرزندآوری حتی در روستاهای مازندران نشان ازعمق چالش جمعیتی دارد.

سمیه قاسمی طوسی افزود : همواره نرخ فرزندآوری در روستاهای مازندران بیشتر از مناطق شهری بود و به عنوان نمونه در سال 1390 نرخ باروی در مناطق شهری استان 2.1 بود در حالی که این رقم در همان مقطع در مناطق روستایی 3 بود، اما اکنون بعد از گذشت بیش از 10 سال این آمار در مناطق شهری و روستایی استان یکسان و به 1.2 رسیده است.

وی ادامه داد : اگر بخواهیم به دلایل کاهش فرزندآوری و کاهش رشد جمعیت در استان توجه کنیم، اولین نگاه به اشتغال و معیشت است چرا که اگر جوانان بیکار نباشند یا دارای درآمد بالا باشند به داشتن فرزند فکر می‌کنند. از سوی دیگر مشکلات اقتصادی باعث کاهش آمار ازدواج، افزایش میزان طلاق و سایر آسیب‌های دیگر می‌شود.

مدیرکل دفتر امور زنان و خانواده استانداری مازندران تصریح کرد : پژوهش‌های پژوهشگران عواملی از جمله نابسامانی اقتصادی، نبود درآمد کافی، اطمینان نداشتن از آینده شغلی و تامین مالی را مهم‌ترین موانع اقتصادی فرزندآوری در مازندران می‌دانند و در کنار آن عوامل فرهنگی و اجتماعی از جمله رشد فردگرایی، نداشتن آمادگی روحی برای تولد فرزند، جامعه‌پذیری ناقص، مواد آموزشی ضدجمعیتی، تغییرات نقش و جایگاه زنان در جامعه در کاهش فرزندآوری در استان بی تاثیر نبوده است.

وی تصریح کرد: مازندران اکنون تنها با چالش کاهش نرخ رشد جمعیت دست و پنجه نرم نمی کند و به دلیل مهاجر پذیر بودن استان، بحران تهدید هویت نسلی به عنوان یک دغدغه جدی در استان مطرح است که در صورتی که جلوی این معضل گرفته نشود، در این نزدیک دیار علویان از حضور مازندرانی های اصیل خالی خواهد شد.

اجرای دقیق راهبردهای افزایش جمعیت

محمد درویشی، کارشناس مسوول دفتر اداره کل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری مازندران هم در جمع بندی وضعیت جمعیتی استان گفت : واقعیت این است که جدی‌ترین چالش اجتماعی آینده مازندران کاهش فرزندآوری و مساله پیری جمعیت است و برای مقابله با این وضعیت نسل جوان امروز باید به سوی ازدواج و تشکیل خانواده و فرزندآوری هدایت شوند.

وی با بیان این که دیگر با توصیه نمی‌توان نسبت به تقویت فرزندآوری در جامعه کاری را پیش برد، خاطرنشان کرد: مجلس شورای اسلامی در گذشته نیز قانونی برای حمایت از فرزندآوری به تصویب رساند، اما چون قانون جامعی نبود و همین طور ضمانت اجرایی مناسبی نداشت و منابع و مصارف آن نیز به هم نمی‌خورد، به نتیجه نرسید اما اکنون در قانون جدید مجلس جدید در ارتباط با حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، راهکارهای خوبی تدوین شده است.

درویشی با بیان این که مهم‌ترین دغدغه در زمینه تشکیل خانواده و فرزندآوری در مازندران مشکلات اقتصادی است، گفت : جامعه پیر مشکلات فراوانی با خود به همراه خواهد داشت و غفلت از فرزندآوری می‌تواند در آینده حتی کانون‌های خانوادگی را نیز تحت الشعاع خود قرار دهد.

کارشناس مسوول دفتر اداره کل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری مازندران اظهار داشت : در 40 سال آینده هم طبق روال عادی باید بخشی از جمعیت کار کنند تا بخشی دیگر نیز بتوانند در مقطع بازنشستگی به استراحت بپردازند و اگر این نسبت چهار تا 4.5 برابری جمعیت جوان نسبت به جمعیت پیر کاهش یابد، در عمل چالشی برای توسعه استان است و خلق سرمایه رشد اقتصادی را تحت تاثیر قرار می دهد.

وی افزود : بهترین راه برای فرزندآوری، حمایت از ازدواج و تلاش برای رشد اقتصادی جامعه و توانمندسازی خانواده‌ها است و بانک‌ها باید هدایت منابع خود را در زمینه تسهیلات تکلیفی با دقت بیشتر و نظارت دقیق‌تری انجام دهند تا منابع مالی در مازندران به سمت و سوی رشد جمعیت جریان یابد.