بزرگنمايي:

پیام مازند- در روز پنجم جولای 2019 برابر  14 تیر 1398 و در چهل و سومین اجلاس کارگروه میراث جهانی سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد(یونسکو) که در باکو، پایتخت جمهوری آذربایجان برگزار شد، مناطقی از جنگل‌های هیرکانی یا جنگل‌های شمال، تحت نام میراث طبیعی ایران، با تأیید اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت(IUCN)، ثبت جهانی شد و در فهرست میراث جهانی قرار گرفت.

 این جنگل پهناور که زمانی تمامی اروپا را نیز در بر گرفته بود اکنون به نام ایران ثبت جهانی شده است.

 اروپا به تدریج جنگل هیرکانی خود را از دست داد و اکنون تنها فسیل‌هایی از این جنگل باستانی در اروپا باقی است. از جنگل های هیرکانی با نام فسیل زنده یا موزه طبیعی نیز یاد می شود زیرا بسیاری از گونه های گیاهی موجود نظیر گونه های انجیلی در این جنگل ها امروزه به صورت فسیل در اروپا یافت می شوند.

یک پژوهشگر بین المللی آب و خاک در خصوص اینکه آیا برای جنگلی باستانی می‌توان جایگزینی یافت به خبرنگار ایسنا، می گوید: جنگلی که میلیون‌ها سال سختی های طبیعت را پشت سر گذارده و همچون فسیل زنده بازگوکننده تاریخ طبیعت است. عمر این جنگل، حتی از جنگل‌های آمازون، گینه و سوماترا که برای بسیاری از افراد نام‌آشنایند هم بیشتر است و مشابه جنگل‌های هیرکانی در اروپا بوده که براثر عصر یخبندان دوران چهارم از میان‌ رفته‌اند و عموم جنگل‌های کنونی اروپا دست کاشت هستند.

دکتر محمد اسماعیل اسدی گفت: شواهد علمی نشان می دهند که سابقه تاریخی این جنگل ها به دوران سوم زمین شناسی (ژوراسیک) یا همان عصر دایناسورها مرتبط است، در جنگل های معتدل و آمیخته هیرکانی به دلیل حاصلخیزی خاک، تغییرات دما و بارندگی‌های متعدد گونه های گیاهی زیادی وجود دارد. بیش از 80 گونه درختی پهن برگ، چهار گونه سوزنی برگ و 50 گونه درختچه‌ای تاکنون در آن شناسایی شده است.

وی یادآور شد:  از مهم ترین گونه های گیاهی در جنگل های هیرکانی بین درختان می توان به راش، ممرز، بلوط، توسکا، انجیلی، افرا، آزاد، نمدار، بارانک، نارون، زبان گنجشک، انجیر، لرگ و سرخدار و بین گونه های درختچه ای به آلوچه وحشی، انار، شمشاد، ولیک، ازگیل، جل، خاس، گالش انگور، سیاه تنگرس طبی و خرمندی، در میان گونه های جانوری می توان به پلنگ، گراز، خرس، گرگ، مارال، روباه، شغال، سمور، سیاه گوش، خرگوش، موش جنگلی، راسو، قوچ، سنجاب، شوکا، کل، بز و در میان ساکنان آسمانی زیباترین جنگل های زمینی بهشت هیرکان یعنی پرندگان می توان به توکا، دارکوب، سار، سینه سرخ، سسک، چرخ ریسک، قرقاول، سهره، بلدرچین، قوش، دال (کرکس)، کبک، اردک نوک پهن و اردک اره، کبوتر جنگلی، عقاب و جغد اشاره کرد.

این پژوهشگر بین المللی آب و خاک بیان کرد: تنوع اقلیمی، گونه ای و اکوسیستمی موجب شده این جنگل ها در نوع خود بی نظیر و منحصر به فرد باشند و حفاظت از آنها را به عنوان گنجینه ای ملی بر ما واجب کرده است. 

اسدی تاکید کرد: آثار طبیعی که در فهرست جهانی یونسکو ثبت می‌شوند از طراحی و اجرای برنامه‌های راهبردی و جامع مدیریتی برخوردار می‌شوند که این برنامه‌ها شامل اقدامات حفاظتی و شیوه‌های نظارتی متناسبی است که با توجه به شرایط حاکم بر منطقه طراحی و اجرا می‌شود.

وی با تأکید بر اینکه تنها ثبت جهانی یک اثر بدون اینکه چرایی ثبت اثر، اهمیت و ارزشمندی آن به مردم شناسانده شود، فایده‌ای ندارد، گفت: بسیاری از مردم، گونه‌های درختی بومی جنگل هیرکانی را نمی‌شناسند و این شناساندن ارزشمندی باید از محیط مهدکودک ها و مدارس آغاز و در سطح جامعه فراگیر شود و آن‌هم نه یک آموزش تشریفاتی و ظاهری بلکه باید در قالب یک آموزش اثربخش و کارا باشد.

چطور حافظ میراث 50 میلیون ساله هیرکانی باشیم؟

پژوهشگر بین المللی آب و خاک و دوستدار محیط زیست از گرگان تاکید کرد: همه ما می توانیم برای حفظ این میراث کهن 50 میلیون ساله کمک بیشتری کنیم. همه ما این توانایی را داریم که بتوانیم از تنوع زیستی گیاهی و جانوری این فسیل زنده محافظت کنیم و همه باید روی آن تمرکز کنیم.

اسدی ابراز داشت: تک تک شهروندان می توانند در عادات روزانه خود تغییرات کوچکی ایجاد کنند، بدون اینکه آنکه تأثیر چشمگیری در سبک زندگی آنها بگذارد. این تغییرات کوچک روی هم انباشته شده و می توانند تاثیر گذار باشند. هر کس فقط برخی از این اقدامات پیشنهادی ساده مشروحه ذیل را انجام دهد باعث تغییر بزرگی در حفظ منابع طبیعی برای نسل های آینده خواهد شد. از همه عزیزانی که قلبشان برای محیط زیست ایران و به ویژه برای جنگلهای هیرکانی می تپد انتظار می رود این دغدغه را به منظور افزایش آگاهی عمومی با دیگران در میان بگذارند و خود همه موارد را رعایت کنند.

وی در پاسخ به این سوال که چه پیشنهاداتی برای رعایت حفاظت از طبیعت هیرکانی دارید، توضیح داد: در طبیعت و در جنگلهای هیرکانی چیزی جز رد پا از خود باقی نگذاشته و چیزی جز عکس نگیرید. پارک های جنگلی ما زیستگاه مشترک ما و جانوران برای لذت بردن همه هستند. برای هیچ گونه حیات وحشی مزاحمت و ناراحتی ایجاد نکنیم. اجازه دهید گیاهان و جانوران زیبای ما در زیستگاه های طبیعی خود رشد کنند.

این پژوهشگر گلستانی ابراز داشت: همه ساله روز 14 تیر به مناسبت روز ثبت جهانی این جنگلها به عنوان میراث جهانی در سازمان یونسکو جشن و مراسمی همگون و مطابق با رعایت پاکیزگی طبیعت در این جنگل در استان گلستان برگزار شود تا تأکیدی بر حفظ و صیانت هر چه بیشتر از این جنگلها باشد.

اسدی از مسئولان امر خواست؛ تعدادی تابلو درباب معرفی پارک جنگلی النگدره گرگان و سایر پارکهای جنگلی در ورودی پارک و در مناطق مختلف پارک به زبانهای فارسی و انگلیسی نصب شود تا گردشگران از قدمت و اهمیت این پارک و تنوع گونه های آن آگاه شوند و در حفظ و نگهداری آن کوشا باشند، زمینه‌ای برای دوستی عامه مردم با جنگل‌ها و همت بیشتر مسؤولان و مدیران محلی برای صیانت از جنگل‌ها پدید می‌آید. همچنین تعدادی بروشور معرفی جنگل تحت عنوان فسیل زنده طبیعی چاپ شده و در صورت نیاز در اختیار گردشگران قرار داده شود. مضمون تابلوی ورودی پارک چنین باشد: به فسیل زنده دنیا موزه طبیعی جنگلهای 50 میلیون ساله هیرکانی خوش آمدید.

وی خواستار ممنوعیت ورود وسایط نقلیه موتوری اعم از خودروهای شخصی و دولتی و موتورسیکلت تحت هر عنوانی به پارک جنگلی النگدره گرگان و سایر پارکهای جنگلی تحت حفاظت شد و بیان کرد: مقامهای مسئول و دست اندرکاران نگهداری پارک نیز یا با دوچرخه و یا به صورت پیاده از جنگل بازدید کنند.

این پژوهشگر بین المللی آب و خاک تاکید کرد: ثبت جهانی قسمتی از جنگل‌های هیرکانی به مساحت 307 هزار هکتار به صورت میراث طبیعی در یونسکو می‌تواند فرصت مناسبی برای حفظ و احیای جنگل، معرفی بیشتر این جنگل‌ها به جهانیان، کشف پتانسیل‌ها و عینیت بخشیدن به استعدادهای مناطق جنگلی و درنهایت توسعه گردشگری باشد.

اسدی ابراز داشت: همچنین ثبت جهانی موجب ایجاد اشتغال برای مردم بومی و افزایش درآمد در بخش‌های محلی و ملی، ایجاد منافع مستقیم اقتصادی و نیز درآمدهای مکمل برای جوامع محلی، تقویت مشارکت جوامع محلی در فرآیند تصمیم‌گیری مربوط به تعیین نوع و میزان فعالیت‌ها، معرفی و شناخت توانمندی‌های استان‌های شمالی به گردشگران می‌شود، باید از این فرصت گرانبها استفاده کرده و تلاش بیشتری برای شناساندن این گنجینه کهن در رسانه ها و مطبوعات داشته باشیم.

وی پارک جنگلی النگدره گرگان و سایر پارک های جنگلی را یک اکوسیستم طبیعی دانست و یادآور شد: بالطبع مدیریت نگهداری آن نیز باید متناسب با قوانین طبیعت بوده و با مدیریت پارکهای شهری متفاوت است. این نکته ای است که باید شهرداریها و مدیریت شهری به آن توجه ویژه داشته باشند.

برافروختن هر گونه آتش در جنگل های هیرکانی ممنوع شود

این دوستدار محیط زیست با اشاره به اینکه ایجاد و برافروختن هرگونه آتش در پارک جنگلی النگدره گرگان و همچنین سایر قسمت های جنگلهای هیرکانی به کلی باید ممنوع شود و با متخلفان برخورد قانونی صورت گیرد، افزود: وقتی در زمین جنگلی آتش روشن گردد دمای خاک جنگل به 400 درجه سانتیگراد رسیده که در آن دما تمامی اندامکهای زنده و ریز جانداران خاک از بین می روند و در آن زمین تا سالیان سال هیچ گیاه و درختی رشد نخواهد کرد.

اسدی اضافه کرد: اگر درختی در جنگل بین برود می‌توانیم دوباره بکاریم، ولی اگر خاک عرصه از بین رود برای همیشه آن منطقه از دسترس خارج می‌شود. نخستین وظیفه ما حفظ خاک است و اجازه نداریم از خاک جنگل برداشت کنیم. برداشت خاک و بیرون بردن آن در هر شرایطی ممنوع است و باید سازمان جنگل‌ها و اداره کل منابع طبیعی استان گلستان برخورد با این مهم را در دستور کار قرار دهد.

وی با تأکید بر اینکه در جنگل ها باید از ایجاد آلودگی صوتی و تولید صداهای ناهنجار تحت هر عنوانی در پارکهای جنگلی خودداری شود، متذکر شد: این مهم تاثیر منفی بر گونه های جانوری جنگل می گذارد.  بعضا مشاهده می شود برخی دوچرخه سواران با نصب بلندگوهایی در روی دوچرخه خود مبادرت به پخش آهنگهایی با ریتم تند می کنند که این کار موجب برهم زدن آرامش موجود درزندگی پرندگان و اختلال در سیستم نوای خوش پرندگان جنگلی از قبیل توکا، بلبل، چرخ ریسک ایرانی، دارکوب و غیره می شود.

این پژوهشگر بین المللی آب و خاک تاکید کرد: از ریختن هرگونه زباله در پارک جنگلی از قبیل ته سیگار، آدامس، پوست میوه، قوطی پلاستیک و بطریهای آب و پاکتهای چیپس و غیره  باید خودداری شود. دفع زباله در جنگل و طبیعت تاثیراتی بر محیط زیست دارد که اغلب دارای پیامدهای ویرانگر هستند. بعضی از زباله ها مثل ته سیگار و آدامس تاثیر فوری دارند و حیواناتی که آنها را می خورند مسموم و یا خفه می شوند.

اسدی به اثرات منفی و زیان بار ریختن زباله در طبیعت اشاره کرد و یادآور شد: پستانداران کوچک و دوزیستان و پرندگان در داخل بطریهای گرفتار می شوند، تکه های شیشه شکسته می تواند حیوانات بزرگتر را زخمی کند و به دلیل خاصیت ذره بینی موجب شروع آتش سوزی شوند، برخی زباله های دیگر تاثیر طولانی مدت دارند. تجزیه پلاستیک صدها سال طول می کشد و در ضمن انجام این تجزیه، محصولات سمی را در طبیعت آزاد می کند. باتری ها حاوی فلزات سنگین هستند که داخل خاک نفوذ کرده و آبهای زیرزمینی را نیز آلوده می کنند. بنابراین از سطل های زباله عمومی استفاده و تا حد امکان بازیافت کنید. خلاصه اینکه هیچ زباله ای را در محیط طبیعی رها نکنید و پسماندهای خود را را برداشته و از جنگل خارج کنید.

وی با بیان اینکه باید از برگزاری مراسم جشن و سرور با جمعیت زیاد در عرصه جنگلی که موجب پاکوب شدن خاک و متراکم شدن خاک جنگلی که بستر و رویشگاه گیاهان و درختان است شدیدا خودداری شود، تاکید کرد: همراه داشتن سگ و سایر حیوانات خانگی در جنگل تهدیدی برای زیستگاه بسیاری از گونه های جانوری و حیات وحش جنگل به شمار می رود تا حد امکان باید از آوردن حیوانات خانگی به جنگل خودداری شود. اگر سگ خود را بیرون می برید قلاده آن را در حالت بسته و در دست خود نگهدارید یا مطمئن شوید که از مسیر خارج نمی شود. همچنین اطمینان حاصل کنید که با پارس کردن، حیوانات آن حوالی را نمی ترساند. در واقع اگر می خواهید پرندگان و حویانات را ببینید بهتر است همراه وفادار خود را در خانه بگذارید.

این دوستدار محیط زیست بیان کرد: برای پیاده روی و لذت بردن از محیط جنگل صرفا از مسیر آسفالت استفاده کنید و از تردد در عرصه جنگلی به خاطر جلوگیری از تراکم خاک و حفظ نهال‌های تازه رشد یافته و همچنین بوته های در حال رشد خود داری کنید.

اسدی گفت: در اروپا به واسطه بهره برادری شدید، سرخدار از طبیعت منقرض شده و به طور پراکنده در باغ ها، مناطق حفاظت شده و موزه های تاریخی وجود دارد. در آلمان تمام تلاش این است که گونه های سرخدار را به طبیعت برگردانند و از انقراض کامل آن را نجات دهند. در ایران و به ویژه در منطقه افراتخته استان گلستان و در بخش کمی از جنگل های هیرکانی، گونه های سرخدار وجود دارد که باید با حمایت و حفاظت سطح این گونه افزایش یابد.