بزرگنمايي:

پیام مازند- صنایع دستی استان مازندران در کنار تنوع بی مانند به واسطه پهنه بندی جغرافیایی، اجتماعی، فرهنگی، انسانی و همچنین دسترسی به منابع متنوع طبیعی، ظرفیتی بزرگ در حوزه اقتصادی به خصوص اقتصاد پایدار و غیر نفتی محسوب می‌شود.

صنایع دستی مازندران در سه جایگاه‌ ییلاقی، جنگلی و دشت، بر اساس مواد اولیه متفاوت و فرهنگ‌های بومی مناطق مختلف این استان از دوره‌های تاریخی گذشته شکل گرفت و جایگاه خود را تثبیت کرده است.

جنگل های انبوه و سرسبز و کوهستان های ییلاقی همواره مرکز محصولات چوبی و نمدمالی و نساجی سنتی بوده و در مناطق کوهپایه ای هم به علت وجود خاک حاصلخیز و رواج تکنیک سفالگری محصولات سفالی زیبایی تولید می شده است و در مناطق ساحلی دریا به علت وجود آب بندان ها و مواد اولیه مناسب هنرمندان استان به تولید محصولات حصیری و کوب بافی مشغول می باشند.

سابقه دیرینه تولیدات صنایع دستی در این استان دلیلی بر ارزش و اهمیت این صنایع و توجه هرچه بیشتر به این عرصه برای زنده ماندن و توسعه و رونق دارد اما تا یک دهه گذشته صنایع دستی مازندران تقریبا به باد فراموشی رفته بود.

برای مثال تا اوایل دهه 90 حدود نیمی از هنرهای صنایع دستی مازندران تا ورطه نابودی  رفت که خوشبختانه با ورود متولیان و هنر دوستان به این صنعت بارقه های امید روشن شد.

با این حال طی سالهای اخیر صنایع دستی مازندران بار دیگر با استقبال جوانان و البته با بسته های حمایتی و آموزش های فراگیر جان دوباره گرفت و همراه با این رویداد، استقبال برای صادرات محصولات با ارزش صنایع دستی استان جرقه خورد. اگرچه تحریم های ظالمانه غرب صنایع دستی مازندران را همچون فرش کلاردشت و جاجیم آلاشت که شهره جهانی دارند ، تحت تاثیر قرار داد ،اما این مسئله نتوانست مانع از صادرات این محصولات و استقبال کشورهای هدف شود. زیرا امروزه صنایع دستی مازندران از کشورهای همسایه و عربی تا جنوبی ترین کشورهای قاره آمریکا مرزها را در می نوردند.

طبق گزارش اداره کل میراث فرهنگی و صنایع دستی، مازندران تنها سال گذشته با تمامی محدودیت ها بیش از 2.5میلیون دلار صادرات صنایع دستی داشته است که کشورهای عربی، آلمان، ایتالیا، آمریکا و آرژانتین مهم ترین مقاصد ان بودند.

طبق این گزارش محصولات چوبی و فلزی به دلیل حمل آسان ، آسیب پذیری کمتر و همچنین تقاضای بازار مصرف بیشترین نوع صنایع دستی مازندران را برای صادرات شامل می شوند. لازم است یادآور شویم استان مازندران 12 هزار هنرمند صنایع دستی در 70 رشته دارد که از این تعداد حدود 8 هزار نفر دارای شناسنامه فعالیت تولیدی صنایع دستی هستند.

صادرات قابل توجه صنایع دستی مازندران در یکسال آن هم در شرایط تحریمی نشان از انعطاف پذیری و ظرفیت گسترده این صنعت دارد،درحالی که به گفته مسوولان و متولیان صادرات این امر در کنار تحریم ها از مشکلات داخلی نیز رنج می برد.

زمان بزرگ ترین دشمن صنایع دستی

گذشته از موانع زیرساختی به نظر می رسد صنایع دستی با موانع دیگری مواجه است که کسی بهتر از فعالان حوزه ،آن را نمی شناسند. مدیرعامل یکی از شرکت  های تولید کننده صنایع  دستی چوبی مازندران در گفت و گو با خبرنگار ایرنا بزرگترین چالش صنایع دستی را "زمان" دانست و توضیح داد:  هر صنعتی برای تداوم فعالیش باید در بازار رقابتی زندگی کند و در این بازار کیفیت و کمیت تنها امتیاز برای بقا هستند. 

حسین قلی زاده ادامه داد: این که کیفیت محصولات صنایع دستی مازندران مورد قبول بسیاری از کشورها است شکی نیست ، زیرا محصولات صنایع دستی استان با استقبال مصرف کنندگان از کشورهای مختلف دنیا حتی کانادا و  امریکا مواجه است که نشان از کیفیت بالای صنایع دستی ما دارد. اما مهم ترین ضعف ما در کمیت و زمان است. امروز اغلب صنایع دستی دنیا بخشی از کارهای خود را به ماشین آلات نوین دادند که نه تنها از کیفیت آنها کاسته نمی شود، بلکه می تواند پاسخگوی بازار مصرف نیز باشد. 

وی با بیان اینکه شرکت آماهوم به دلیل فقدان توان پاسخگویی به بازار خارجی از صادرات کنار کشیده است ،افزود:  سالانه حدود 100 تا یکهزارو 500 قلم محصول فقط پاسخگوی مصرف داخلی هستیم  و نمی توانیم متقاضی خارجی را پاسخگو باشیم. افزایش تولید برای صادرات و پاسخگویی به مشتریان خارج از کشور به ماشین آلات نوین و سرمایه جدید نیاز دارد که متاسفانه نمی توان با سرمایه داخلی شرکت به این هدف دست یافت. 

وی بر لزوم حمایت تسهیلاتی از دولت تاکید کرد و گفت: تسهیلات پیشنهادی میراث فرهنگی باید به موقع پرداخت شود ، مطمئنا تولید کنندگان صنایع دستی با حمایت ویژه دولت عزمی راسخ بریا تولید و افزایش محصولات  صنایع دستی دارند. 

قلی زاده  ،مدیریت و نظارت دقیق در تولیدات صنعت هنرهای دستی، توجه به ایجاد زیرساخت های لازم برای  صادرات و حل مباحث بانکی و تبادل پول را از دیگر خواسته های تولید کنندگان  عنوان کرد و گفت: اگر توان تولید در قامت صادرات و پاسخگویی به نیاز مشتری با بکارگیری از تکنولوژی و ادوات مناسب عملیاتی شود ، رونق بازار صادراتی استان دوچندان خواهد شد.

جای خالی سرمایه گذاری بخش خصوصی در صنایع دستی

به نظر می‌رسد صنایع دستی مازندران بیش از هرچیزی برای ورود به بازارهای جهانی و صادرات نیازمند سرمایه گذاری است. و سرمایه گذاران بخش خصوصی می تواند از این ظرفیت عظیم ارزی استفاده کنند، قلی زاده بر لزوم نحوه درست استفاده از سرمایه گذاران بخش خصوصی تاکید کرد و گفت: متاسفانه شیوه درستی از سرمایه گذاری بخش خصوصی در کشور ما شکل نگرفته است. 

وی ادامه داد: برخلاف دیگر نقاط دنیا که سرمایه گذاری از همان نخستین روزهای اجرای یک ایده و طرح شکل می گیرد و سرمایه گذاری در سود و زیان یک صنعت شریک می شود، در کشور ما سرمایه گذاران تنها شریک سود هستند. به این معنا که هر وقت یک صنعتی به سودآوری رسیده است ،آنها وارد می شوند. 

به کفته این هنرمند و صنعتگر، برای من به عنوان کسی که تمام سختی ها را به جان خریدم تا به این نقطه از تولید صادراتی  برسم، قابل پذیرش نست تا زحماتم را با کسی دیگر شریک شوم. 

صنایع دستی مازندران از چه رنج می برد؟

معاون صنایع دستی مازندران درباره مهم ترین دغدغه این صنعت و موانع صادراتی آن در گفت و گو با ایرنا گفت: همزمان با گسترش تحریم های ظالمانه غرب ،صادرات محصولات صنایع دستی نیز دچار صدمات متعددی شد و در واقع صادرات این حوزه با پیچیدگی خاصی روبه رو شده است.

حسین ایزدی با بیان اینکه در کنار تحریم ها مشکلات داخلی نیز بر صادرات صنایع دستی مازندران اثر گذاشته است ،افزود: یکی از بزرگ ترین چالش های این صنعت فقدان بازاریابی یا شرکت های بازاریاب است.

وی توضیح داد: متاسفانه بسیاری از تولید کنندگان و هنرمندان در کنار دغدغه تولید و تهیه مواد اولیه، باید نگران فروش محصولات هم باشند زیرا تقریباً اغلب صادرات به طور مستقیم توسط خود تولید کننده انجام می شود. یعنی هنرمند یا کارگاه تولیدی صنایع دستی در کنار نگرانی برای تولید باید به دنبال بازار هم باشند.

به گفته ایزدی وجود شرکت های بازاریاب برای گسترش بازاریابی، شناسایی بازار هدف طبق ذائقه کشورهای مقصد، ساماندهی مسیر صادرات و همچنین هدفمند کردن تولیدات صنایع دستی لازم و ضروری است که تا به امروز هیچ شرکتی به این حوزه وارد نشد، اما با این حال این مسئله برای میراث فرهنگی یک اولویت است و ما نیز به دنبال آن هستیم.

محرومیت صنایع دستی مازندران از پایانه صادراتی مستقل

معاون صنایع دستی مازندران همچنین به مشکلات زیرساخت های  صادراتی نیز اشاره کرد و ادامه داد: متاسفانه اغلب محصولات صادراتی مازندران از پایانه تهران و استانهای دیگر صادر می شود که این موضوع نه تنها زیبنده هنرمندان و اقتصاد استان نیست، بلکه هزینه اضافی را نیز برای تولیدکننده یا صادرکننده ایجاد می کند.

به گفته ایزدی تشویق شرکت های بازاریابی با بسته های پیشنهادی همچون معافیت ها یا تخفیف مالیاتی می تواند استقبال برای ورود به حوزه صنایع دستی را افزایش دهد.

وی  بر لزوم فعالیت شرکت های تخصصی بازار یابی و ایجاد پایانه صادراتی صنایع دستی تاکید کرد و توضیح داد: به دلیل نبود صادرات منسجم بسیاری از صنایع دستی کاران به مشاغل دیگر مشغول شدند  و در برخی مواقع تولید صنایع دستی به عنوان مشاغل فرعی محسوب می شود.

وی ادامه داد: صادراتی شدن صنایع دستی نیازمند فعالیت صنعتکارانی است که به طور کامل در خدمت این بخش باشند و دائما برای بازار مصرف تولید داشته باشند.

وزن سنگین صادرات در سودآوری صنایع دستی مازندران

با توجه به تمامی مشکلات، به نظر می رسد صنعت دست مازندران همچنان سودآور است و در بیرون از مرزهای سیاسی و جغرافیایی متقاضیان بسیاری دارد. حال در نظر بگیرید در صورت برداشته شدن بسیاری از این موانع حجم صادرات صنایع دستی مازندران چه میزان خواهد بود. در حالی که گسترش صادرات افزایش تولید و سپس افزایش اشتغال را نیز به همراه خواهد داشت. 

معاون صنایع دستی میراث فرهنگی مازندران بار دیگر  به اهمیت گسترش و صادرات محصولات صنایع دستی استان اشاره کردو گفت: امروز بیش از هر زمان دیگری صادرات به نفع تولید کننده است زیرا قیمت فروش در بازارهای جهانی چندین برابر بازار داخلی است. 

ایزدی صادرات صنایع دستی مازندران و به طور کل صنایع دستی را مسئله ای برد-برد برای دولت و تولید کننده یا هنرمند عنوان کرد وافزود: فروش دلاری یا با ارز خارجی نه تنها سود سرشار و واقعی را نصیب هنرمندان و تولیدنندگان می کند، بلکه با ورود ارز  کمکی برای دولت نیز محسوب می شود. 

به گفته او برداشتن محدودیت ها و ایجاد مشوق های متعدد برای تولید و صادرات صنایع دستی و همچنین ورود جدی‌تر صنعتگران و سرمایه گذاران به این بخش برای هر دوطرف منافع و مزایایی خواهد داشت.