بزرگنمايي:

پیام مازند- کتاب و کتابخوانی به عنوان یکی از زمینه های رشد و تعالی معنوی، علمی و اخلاقی محسوب شده بنحوی که امروز مطالعه یکی از معیارهای ارزیابی توسعه کشورهاست که ترویج این فرهنگ با ارائه راهکارهای مناسب و برنامه‌ریزی‌شده در اولویت آنها قرار دارد، لذا تعیین دقیق سرانه آن دشوار و شاید هم نشدنی باشد، کتاب و کتابخوانی قشر بزرگی از جامعه را شامل می شود همچون نویسنده، ناشر، مسوول توزیع، کتابفروش و کتابخوان از جمله اعضای این چرخه فرهنگی است که بیشتر آنها با توجه مشکلاتی خاص خود در رکورد بازار کتاب و جمعیت کتابخوان تاثیر گذار بوده اند.

از سوی دیگر با گسترش روزافزون فضاهای مجازی شاهد کاهش جایگاه کتاب و کتابخوانی از سبد خانوارهای ایرانی هستیم و این در حالی است که تفاوت چشمگیری بین مطالعه عمیق با محتوای کتاب با داده های اطلاعاتی که بیشتر بی اساس و خالی از محتوا بوده و حجم انبوهی از اطلاعات و اخبار متنوع در شبکه های مجازی عمده سطحی و غیرقابل تفسیر و تحلیل محتوا می باشند که متاسفانه این وضعیت میزان پرداختن جامعه به فرهنگ کتابخوانی و سرانه مطالعه را کاهش داده است که نیازمند راهکارهای کارآمد و قابل اجرا برای افزایش مطالعه کتاب در کشور هستیم.

برخی منتقدان علت پایین بودن سرانه مطالعه را گرایش بیشتر مردم به فرهنگ شفاهی، محدودیت‌های کتابخانه‌ها و کتاب‌ها بیان می‌کنند ولی چاپ مجدد کتاب‌های فاخر در کشور بیانگر فاصله کم ذائقه مردم ایران با کتابخوانی است بنحوی که حتی اگر این کتاب‌ها گران باشد انگیزه و علاقه برای خرید آن‌ها وجود دارد در سال های نه چندان دور قدرت، ثروت و احترام سه مزیت اجتماعی حاصل از کتابخوانی بود ولی با وجود آمدن مسیرهای دیگر برای کسب این سه مزیت امروز شاهد کمرنگ شدن کتابخوانی به ویژه در نسل های جدید می باشیم.

طبق گزارش های رسمی مازندران در زمان حاضر 119 باب کتابخانه عمومی در سراسر استان وجود دارد که میزبان حدود 140 هزار عضو دایمی است. 

هنوز معرفت کتابخوانی در جامعه شکل نگرفت

استاد جامعه شناسی دانشگاه فرهنگیان نوشهر افزود: متاسفانه وضعیت فرهنگ کتابخوانی در کشور جا نیفتاده و براساس آماری که بیشتر وزرات فرهنگ و ارشاد اعلام می کند سرانه مطالعه ایرانی ها بین 2 تا 70 دقیقه است که در آستانه کنکور سراسری و آزمون های ها ساعت داوطلب به 10 ساعت در یک روز می رسد که باید این افراد در آمار در نظر گرفته نشود و تمایل در خواندن کتاب غیر درسی جالب نیست.

محسن رضوی نیا ادامه داد: برخی ها دلایلی همچون گرانی کتاب، نداشتن وقت یا توسعه فضای مجازی را علت کاهش سرانه مطالعه بدانند ولی در زمان حاضر سرانه مطالعه در کشورهای ژاپن و انگلیس 90 دقیقه است گرانی کتاب، ساعت کار گرانتر و فضای مجازی نیز توسعه یافته است و یا در ترکیه و مالزی 55 دقیقه است.

وی اظهارداشت: فرهنگ کتابخوانی باید از دوران های کودکی و دانش آموزی به ویژه در دوره ابتدایی نهادینه شود تا احساس نیاز به کتاب را شاهد باشیم در ایران فقط 58 درصد مردم مطالعه غیر درسی دارند و این به طور میانگین هفت ساعت و نیم در ماه می شود و براساس آمار اعلام شده از سوی وزارت ارشاد سرانه مطالعه هر ایرانی در روز 75 دقیقه است که 15 دقیقه کتابخوانی، 21 دقیقه قرآن اعدیه و نهج البلاغه، سه دقیقه روزنامه و پنج دقیقه نیز نشریه مطالعه می کنند.

مازندران با جمعیت حدود سه و نیم میلیون نفری و با سرانه سواد 99 درصد، استانی برخوردار از لحاظ فرهنگی و علمی محسوب می شود.

وجود بیش از 200 مرکز آموزش عالی و به طور تقریبی بیش از 130 هزار دانشجو، جایگاه علم و دانش که نزدیکترین ارتباط را با کتاب دارد جایگاه این کالای فرهنگی را در استان ویژه می کند.

هرچه آمار کتابخوانی بالا باشد آسیب ها کمتر خواهد بود

وی این آمار بیانگر این است که 42 درصد مردم ایران مطالعه نداشته و احساس نیاز در این زمینه نمی کنند و این یک فاجعه برای جامعه محسوب می شود زیرا رابطه معنا داری بین مطالعه کتاب و فرهنگ پذیری و اطاعت از قانون و مقررات و کاهش جرایم و آسیب های اجتماعی وجود دارد و هر چه آمار کتابخوانی پایین تر آسیب ها و جرایم بیشتر در جامعه خواهد بود.

استاد جامعه شناس از متولیان و برنامه ریزان فرهنگی خواست از دوران پیش دبستانی و ابتدایی به ویژه ساعتی از برنامه درسی دانش آموزان را به جای پرداختند به مطالب غیر ضروری حتی درسی که چندان در زندگی کاربرد ندارد را دانش آموزان را با فضای کتابخانه و کتاب دار حرفه ای آشنا و شیوه مطالعه را آموزش ببینند و کتاب ها و موضوعات مطالبق سن دانش آموزان به آنها معرفی شود تشویق به کتابخوانی شده و کتاب را به دیگران تعریف، خلاصه نویسی و بازخوانی کنند.

لزوم اشاعه فرهنگ عمومی کتابخوانی

رییس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان نور در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: اشاعه فرهنگ عمومی کتابخوانی در جامعه برای ارتقا و پیشرفت کشور در حوزه های مختلف ضروری است و مهمترین نقش را در این راستا آموزش و پرورش و در کنار آن نهادهای دولتی به ویژه کتابخانه های عمومی به عنوان متولی دارند.

داود فلاح ادامه داد: کتابخانه های عمومی متاسفانه در زمان حاضر رفتار منفعلانه دارند و برای در اختیار قرار دادن کتاب منتظر عضویت افراد نباشند باید تدابیری دیده شود تا کتاب در محل کار یا منزل افراد ارائه شود و برای فرهنگ سازی همگانی بیشتر در مراسم، آیین ها و جشنواره ها و مدارس کتاب به افراد اهدا شود.

وی حمایت از مولفان و نویسندگان کتاب به ویژه بومی را خواستار شد و اظهارداشت: در جهت ترویج فرهنگ عمومی کتابخوانی امسال تاکنون 35 مراسم رونمایی از کتاب در شهرستان نور برگزار شده است و تازه ترین تالیفات نویسندگان در باجه ای در نور ارائه می شود.

وی رویکرد مبتکرانه و خلاقانه در ارتقای عملکرد کتابخانه ها ضروری دانست و خاطرنشان کرد: برنامه ها و رفتارهای سنتی متولیان کتاب و کتابخانه ها جوابگوی نیازهای جامعه امروز نیست و باید علایق و خواسته ها قشرهای مختلف را در حوزه کتاب را با روش های نوین پاسخگو بود.

معضل به روز نبودن عناوین کتابخانه ها

رییس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان نور افزود: عملکرد ضعیف در حوزه کتاب و کتابخوانی متاسفانه گرایش و انگیزه نوجوان و جوان را به کتابخوانی کاهش داده است و بیشتر عناوین کتاب در کتابخانه ها قدیمی و برای ده های 60 و 70 است این امر موجب شده است که در زمان حاضر بیشترین افراد مراجعه به کتابخانه ها دانشجویان دوره تکمیلی باشند که برای مطالعه کتاب های درسی به آنجا می روند.

وی با اشاره به رونق کتابخانه های دیجیتال در چند سال گذشته گفت: توسعه این نوع کتابخانه ها با توجه به جذابیت و قابلیت خوبی که دارند در روند ترویج فرهنگ مطالعه موثر خواهد بود ولی خواندن کتاب از لذت و جایگاه ویژه ای برخوردار است. 

ضرورت تقویت باشگاه های کتابخوانی در مدارس

فلاح ،تقویت و افزایش باشگاه های کتابخوانی در مدارس را یکی از مهمترین اقدامات برای ارتقای فرهنگ عمومی کتابخوانی در جامعه برشمرد و تصریح کرد: در این راستا تعامل و همکاری اداره های فرهنگ و ارشاد اسلامی، آموزش و پرورش و کتابخانه ها را در تیم های مختلف را می طلبد.

وی ادامه داد: دهیاری ها و شوراهای اسلامی در روستاها می توانند با زمینه سازی برای ساخت و راه اندازی کتابخانه عمومی نقش مهمی در توسعه و ترویج فرهنگ کتابخوانی داشته باشند.

خانواده نقش نخست در نهادینه کردن کتابخوانی دارد

رئیس اداره کتابخانه عمومی چالوس به ایرنا افزود: سرانه مطالعه در دوران کرونا به شدت کاهش یافته بود ولی با پایان یافتن تب و تاب کرونا شاهد افزایش آن هستیم در یکسال گذشته هستیم بنحوی که حتی عضویت کتابخانه شهرستان چالوس با جمعیت 117 هزار نفری با 10 برابر افزایش به بیش از چهار هزار نفر رسید.

رودابه آزادیان ادامه داد: از مهرماه امسال تاکنون تمامی 105 صندلی های سالن مطالعه کتابخانه از هفت صبح تا غروب پر است که بیشتر این افراد را پشت کنکوری و ارشد و دکترها را شامل می شود.

وی تصریح کرد: خانواده ها نقش نخست در نهادینه کردن فرهنگ کتابخوانی ایفا می کنند و در سنین کودکی عادت به مطالعه در کودکان را بوجود می آورند در محیط خانه، باید اعضای خانواده با کتاب و کتابخوانی انس یافته تا دغدغه مطالعه در کودکان ایجاد شود، همچنین لازم است در محیط مهدکودک و مدرسه چنین شرایطی مهیا شود یعنی کودک در این محیط‌ها با اهمیت مطالعه آشنا شود.

وی اظهارداشت: کودکان مشتاق مطالعه در خانواده های کتابخوان رشد خواهند کرد که می طلبد والدین ساعتی از روز را به مطالعه اختصاص دهند تا فرزندان با مشاهده رفتار درست نسبت به کتاب و کتابخوانی گرایش پیدا کنند.  

رئیس اداره کتابخانه عمومی چالوس خاطرنشان کرد: از سوی دیگر اشتیاق معلمان برای کتابخوانی، دانش آموزان را به کتاب و کتابخوانی علاقمند می کند و بالعکس چنانچه معلمان کتابخوان نباشند هرچند مزیت های کتابخوانی را برای کودکان تشریح کنند اما این سخنان تاثیرگذار نخواهد بود. 

تامین منابع کتابخانه ها براساس نیاز جامعه

وی منابع کتابخانه چالوس را 36 هزار جلد کتاب اعلام کرد و تصریح کرد: در حوزه بخش نابینایان نیز یکهزار و 28 منبع سی دی های گویای خط بریل و 130کتاب خط بریل در کتابخانه چالوس وجود دارد.

وی افزود: نیاز به تامین منابع کتاب های مرجع و کنکور در شهرستان است با توجه به نداشتن قدرت خرید دانش آموزان برای کتاب های کنکوری و این در حالی است که نهاد بیشتر کتاب های غیر درسی در اختیار می دهد. 

مساعدت خیرین برای تکمیل پروژه ها

وی بیشتر مشکلات شهرستان در حوزه کتابخانه را پروژه های نیمه تمام عنوان کرد و اظهار داشت: در زمان حاضر سه پروژه نیمه تمام کتابخانه ای شهرستان از جمله کتابخانه استاندارد مرکزی شهید هرچ پور با 30 درصد پیشرفت فیزیکی، کتابخانه روستایی سینوا با 30 درصد پیشرفت فیزیکی و کتابخانه پردنگون مرزن آباد نیز با 50 درصد پیشرفت فیزیکی وجود دارد.

رئیس اداره کتابخانه عمومی چالوس ادامه داد: با تکمیل این سه کتابخانه نیمه تمام با کمک خیرین فضای کتابخانه ای شهرستان با 2 هزار مترمربع افزایش به سه هزار و 100 مترمربع خواهد رسید.

وی خاطرنشان کرد: کتابخانه استاندارد مرکزی شهید هرچ پور شهرستان با زیربنای یکهزار و 500 مترمربع در زمینی 2 هزار متری با صرف هزینه 2 میلیارد تومانی 30 درصد پیشرفت فیزیکی دارد و برای تکمیل آن به هشت میلیارد تومان کتابخانه روستایی سینوا به یک میلیارد تومان و کتابخانه پردنگون مرزن آباد نیز به 800 میلیون تومان اعتبار نیاز دارد.

آزادیان تصریح کرد: کتابخانه هچیرود در 2 طبقه با 300 مترمربع زیربنا با هزینه حدود یک میلیارد تومان 98 درصد پیشرفت فیزیکی دارد که در بهمن ماه امسال افتتاح خواهد شد.

رئیس اداره کتابخانه عمومی چالوس با تکمیل این سه کتابخانه دردست اقدام فضای کتابخانه ای شهرستان به یکهزار و  600 مترمربع که در زمان حاضر فضای یکهزار و 100 مترمربع که مجموع به سه هزار و 100 متر خواهد رسید.

استاندار مازندران با اشاره به اینکه کتاب و کتابخوانی از مقوله های مهم در اعتلای فکری جامعه به شمار می رود گفته بود : برای جلوگیری از نفوذ و گسترش افکار انحطاطی باید فرهنگ کتابخوانی را ترویج دهیم تا بدین گونه یک شرایط ایمن فراهم شود.

سید محمود حسینی پور کتاب را یکی از موثرترین واکسن ها برای پیشگیری از انحطاط و انحراف در جامعه برشمرد و افزود هر چند شاهدیم که جریانات فکری شیطانی از بستر کتاب برای انحرافات جامعه تلاش کردند و هزینه های کلان نیز صرف این امر انجام داده اند ولی در جامعه ای که کتابخوانی باشد بزهکاری ، انحراف و انحطاط کم خواهد شد و رشد و تعالی در نهایت محقق خواهد شد.

شماری از کارشناسان امور فرهنگی در غرب مازندران در گفت و گو با ایرنا اظهارداشتند: که نهادهای فرهنگی و برنامه ریز منطقه باید برای ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی برنامه و نقشه راه داشته باشند و برای این نیاز اساسی امروز جامعه باید توجه اساسی کنند زیرا جامعه ای که از رشد فرهنگی لازم برخوردار باشد به طور قطع در مواجه با آسیب های گوناگون کمتر آسیب می بیند.

شهرستان های افزون بر یک میلیون نفری غرب مازندران شامل نوشهر، نور، چالوس ، کلاردشت ، عباس آباد ، تنکابن و رامسر دست کم 180 هزار نفر دانش آموز دارد.