بزرگنمايي:

پیام مازند - یکی از آیین‌های قدیمی مازندران نوروزخوانی است که هر ساله در نقاط مختلف شهری و روستایی مژده آغاز بهار را با آن می‌دهند - اخبار استانها -
  رستاخیز طبیعت به راه شد و بهار غوطه‌ور در کوچه پس کوچه‌های هر شهری، جلوه زیبای خود را نمایان کرده، شکوهی از شکوفه‌های رنگین بهاری همراه با برگ‌های سبز، زمین را نونوار نوروز کرده‌اند، روز نو از عید باستانی و آغازگر سال جدید که نویدش را نوروز‌خوان‌ها هر ساله پیش قراول می‌شوند و آمدن بهار را هنرمندانه در ضرب آهنگ کلام موزون عرضه می‌دارند، کلامی که در شهرهای مختلف مازندران شور سال نو را در مردم به راه می‌اندازد.
  آیین نوروزخوانی با قدمت چند هزار ساله در نقاط مختلف مازندران از اواسط اسفند تا فرا رسیدن بهار انجام می‌شود، قدمتی که پس از رسیدن به دین اسلام، شور معنوی را در خوانش زیبای خود تلفیق کرده و آمدن بهار را همراه با مدح و ستایش، نوید می‌دهند.
سال‌هاست که این آیین دیرینه از کالبد جوامع روستایی خارج و به شکل‌های متنوع در نقاط شهری اجرا می‌شود، گروه‌هایی با سنین مختلف که لباس محلی، چوب دستی و کوله پشتی‌شان همراه با موسیقی کلامی که سر می‌دهند، توجه هر شهروندی را به خود جلب می‌کنند، خوانش‌های نوروزی جذاب و شنیدنی همراه با موسیقی محلی، شادباش آمدن بهار می‌شوند و در کنارش از مردم عیدی می‌گیرند. صدای نوروزخوان مژده بهار است" بادِ بِهارون بیَمو / نوروزِ سِلطون بیَمو ، مژده هادین دوسِتان/ گل به گُلِستون بیَمو " .
علی حسن‌نژاد کارشناس و محقق فرهنگ بومی مازندران در گفت و گو با خبرنگار تسنیم درمورد شکل‌گیری آیین‌ نوروزخوانی، گفت: معمولا شکل‌گیری آیین‌های مربوط به آداب و رسوم جمعی، ارتباط مستقیم با طبیعت دارد در مناطقی که شروع دوباره زندگی طبیعت، رشد درختان، درآمدن گل و گیاه و به اصطلاح بهار می‌آید هم زمان شروع رسمی سال هم اتفاق می‌افتد، ایرانی‌ها جزء معدود کشور‌هایی هستند که شروع سال و عیدشان با ربیع هم زمانی دارد.
وی خاطرنشان کرد: اگرچه در دوره‌ای شروع سال، اول زمستان بود اما در تقویم تغییراتی ایجاد و شروع سال با بهار طبیعت همراه شد، آدم‌ها هم تصمیم گرفتند آمدن بهار را به هم نوید دهند و اینجاست که یک آیینی شکل می‌گیرد و مربوط به آیین‌های فصل بهار بوده و در نقاط مختلف کشور، متفاوت است.
حسن‌نژاد درمورد آیین نوروزخوانی در نقاط مختلف، بیان کرد: آیین‌های مربوط به عمو پیروز، عمو فیروز و ... اما در دو سویه البرز بویژه دامنه شمالی رشته کوه البرز که خاستگاه اقوام مختلفی است، شعر، موسیقی، آداب ، رسوم و پوشش بومی باهم عجین می‌شوند و آیینی با اسم نوروزخوانی شکل می‌گیرد ، بویژه شمال کشور و مناطق وابسته به آن و بخش‌هایی از کاسپین قدیم.
این پژوهش‌گر فرهنگ مازندران با توصیف ویژگی‌های نوروزخوانان، اظهار داشت: نوروز‌خوان‌ها آدم‌های خوشحال، با ذوق شاعرانه و گاه نوازنده هستند از دهم اسفند به بعد کوچه به کوچه، خیابان به خیابان، ده به ده و شهر به شهر راه می‌روند و شعرهای نوروزخوانی را در دستگاه‌ها و وزن‌های مختلف می‌خوانند.
وی ادامه داد: یک نوروزخوان به همراه یک گوشواره خوان و یک نفر که کیسه‌‌ای برای جمع‌آوری انعام دارد با لباس محلی بر مبنای لباس هر منطقه که در قدیم " کالِ چَرم" که از پوست گاو درست می‌شد ، " کَلوش" که کفشی لاستیکی بود، " شِله" از پشم گوسفند و چوب دستی و " خِرجین" یا کوله‌پشتی به راه می‌افتند و اشعار محلی می‌خوانند.
حسن‌نژاد با توجه به تغییر نوروزخوانی بعد از اسلام، اظهار داشت: قبل از اسلام بهار‌خوان ، خسروان‌خوان‌ها حضور داشتند و بعد از اسلام این آیین با اسلام آمیخته و به شکل آیین امروزی با موضوعات مذهبی شده است و نوروزخوان‌ها معمولا کارشان را با صلوات بر حضرت محمد(ص)، ستایش خداوند و صلوات و ستایش دوازده امام شروع می‌کنند " بَوِم اون خِدارِ / کریمِ لَم یَزِل بی مُدِعارِ ، دِتا گوشواره خیرالنساء رِ / همون دینِ محمد برقِرارِ و شروع به مدح دوازده امام می‌کردند و بعد گوشواره " بهار آمد بهار آمد خوش آمد / علی با ذوالفقار آمد خوش آمد، محمد یا محمد یا محمد/ برس فریاد امت یا محمد "، را همراهان نوروز‌خوان تکرار می‌کردند درواقع یک بخش نوروزخوانی مربوط به ستایش خداوند، پیامبر و ائمه دوازده گانه است.
این محقق فرهنگ بومی مازندران زیباترین کار نوروزخوانی را " اسطوره‌خوانی " دانسته و بیان کرد: در این نوروزخوانی به اسطوره می‌پردازند به زندگی پیامبران، حضرت آدم، چگونگی رانده شدن از بهشت و آمدن به زمین، پرداختن به موجود شیطان، قصه حضرت یوسف و زلیخا، قصه نوح، موسی، ابراهیم.
حسن‌نژاد بخش دیگری از کار نوروزخوانی را پرداختن به روانشناسی و توصیف طبیعت برشمرد و عنوان کرد: توصیف طبیعت جزء بخش‌هایی از کار نوروزخوانی است " نو بِهار بِمو/ گل بِشکُفته بو بِمو، هَلی تِتی بَزو / بِهار بِمو".
حسن‌نژاد با بیان اینکه بخش اصلی کار نوروزخوان روانشناسی هنرمندانه میزبان است، گفت: وقتی نوروزخوان وارد حیاط خانه‌‌ای می‌شود یا از اول اطلاعات می‌گیرند یا از سال گذشته اطلاعات صاحبخانه را دارند و رفتارهای مورد نظر را در شعرشان می‌آورند ، دعا ، آرزوی سال خوش و سپس زمینه را برای طلب بخشش فراهم می‌‌کنند و می‌خواهند که صاحبخانه بر سر صندوقچه خود رفته و پول و پارچه بیاورد.
وی افزود : اگر نوروزخوان با هدیه ناقابل مواجه شود شروع به هجو صاحبخانه می‌کند " مِره هِدایی چِفا / چِفا رِ دِمبه هِوا ، بَخِرِن کِرک و چیندِکا"، درواقع به صاحبخانه می‌فهماند که این چه هدیه‌ای است و نمی‌خواهد البته علت این اقدام طنز صاحبخانه این است که نوروزخوان بیشتر برایش بخواند.
این پژوهش‌گر فرهنگ بومی، خاطر نشان کرد: در گذشته نوروزخوان با صدای خوش و احتمالاً با " سُرنا " و " دِسَرکوتِن" کار می‌کردند اما در این سال‌ها دگرگونی خاصی صورت گرفت و ساز " قِرنه" و ادوات دیگر اضافه و پوشش بهتر، تعداد گروه‌ها بیشتر ، حضورشان در شهرها بیشتر و استقبال از آنها در شهرها بیشتر شده است.
حسن‌نژاد تصریح کرد: نه تنها این آیین کمتر نشده بلکه بیشتر هم شده، بخشی مربوط به نگاه اقتصادی نوروزخوان به این کار بوده که یک ماه کارشان این است.
وی افزود : تغییرات نوروزخوانی را به فال نیک می‌گیریم ، هم پوشانی تغییرات با نیازهای روز از اساس رفتار فرهنگ عامه است به همین دلیل فرهنگ عامه باقی می‌ماند.
کارشناس و محقق فرهنگ بومی مازندران درمورد بحث موسیقی در نوروزخوانی، اظهار داشت: موسیقی مازندران عموماً دستگاه شور و آواز دشتی است، آوازهای اصلی در این زمینه بوده و دستگاه سه‌گاه که شور بیشتری دارد، شعر هم اگر ایراد وزنی، قافیه و ردیف داشته باشد ، نوروزخوان با کشش حنجره و ملودی ، ایراد را رفع می‌کند البته شعر قوی هم دارند.
به گزارش تسنیم، نوروزخوان می‌خواند و شوق بهار را با طنین صدایش همراه با جلوه بومی و محلی، مژده می‌دهد و چشم انتظاران فصل شکوهمند ربیع را خبر از وصل می‌دهند.
آیینی دیرین و رسمی کهن در دیاری که حفظ سنت و اصالت همواره در مناسبت‌های مختلف به زیبایی نشان داده می‌شود، حفظ این آیین‌های قدیمی علاوه بر حفظ فرهنگ‌های اصیل و رساندن به نسل‌های جدید، شادی بخش فضای روستا و شهر شده و استقبال خاطره‌انگیزی از سال نو ثبت می‌شود.