بزرگنمايي:

پیام مازند - ایسنا /آسم یک بیماری التهابی مزمن است و براساس آخرین آمار سازمان بهداشت جهانی، حدود 262 میلیون نفر در دنیا به آسم مبتلا هستند و شیوع این بیماری در کشورهای مختلف از صفر تا 40 درصد گزارش شده است.
دکتر مهدی نجمی، رئیس اداره بیماری‌های مزمن تنفسی وزارت بهداشت با بیان اینکه آسم یک بیماری التهابی مزمن است که با انسداد برگشت‌پذیر راه‌های هوایی همراه است، اظهار کرد: منظور از برگشت‌پذیر این است که راه‌های هوایی ممکن است به دلیل تاثیر برخی عوامل مسدود شوند. در چنین شرایطی، راه‌های هوایی تنگ می‌شوند و عبور هوا از راه‌های هوایی دچار مشکل می‌شود و در نتیجه منجر به بروز علائم آسم یعنی سرفه، تنگی‌نفس و خس‌خس سینه شده و در حقیقت سبب احساس فشار روی قفسه سینه می‌شود.
وی ادامه داد: انسداد راه‌های هوایی ممکن است در گذر زمان با مصرف دارو برطرف شود و فرد بار دیگر تنفس عادی داشته باشد. برای بیماری‌هایی مانند "COPD" «بیماری مزمن انسداد ریه» انسداد راه هوایی به صورت دائمی و پیش‌رونده وجود دارد. انسداد در بیماری‌هایی از این دست نه تنها برطرف نمی‌شود بلکه در گذر زمان هم بیشتر و بیشتر می‌شود و به همین دلیل میزان علائم بیماری نیز افزایش می‌یابد.
رئیس اداره بیماری‌های مزمن تنفسی وزارت بهداشت با بیان اینکه افراد مبتلا به آسم دوره‌های عود و بهبود بیماری را تجربه می‌کنند، اظهار کرد: منظور از عود و بهبود بیماری این است که فرد مبتلا به این بیماری علائم سرفه، تنگی نفس و خس خس را دارد اما علائم بیماری با رفع انسداد راه‌های هوایی برطرف می‌شود و در حقیقت فرد به اصطلاح شرایط عادی را تجربه می‌کند.
آسم در اغلب موارد ریشه ژنتیکی دارد
وی با بیان اینکه بیماری آسم در اغلب موارد ریشه ژنتیکی دارد، گفت: بیماری‌هایی مانند «آسم»، «رینیت آلرژیک» و «اگزما» به عنوان بیماری‌های «آتوپیک» شناخته می‌شوند و این بیماری‌ها به طور معمول زمینه ژنتیک داشته و در خانواده افراد وجود دارند. به طور مثال، بیماری آسم تحت تاثیر برخی عوامل محرک به وجود می‌آید و شعله‌ور می‌شود. بازهم تاکید می‌کنم که بیماری آسم در اغلب موارد به اصطلاح استعداد ژنتیکی در افراد وجود دارد.
وضعیت آسم در ایران و جهان
شیوع 11 درصدی علائم آسم میان کودکان و نوجوانان
نجمی درباره وضعیت بیماری آسم در جهان توضیح داد: شیوع آسم در سطح جهان بسیار متفاوت است. براساس آخرین آمار سازمان بهداشت جهانی، حدود 262 میلیون نفر در دنیا به آسم مبتلا هستند و شیوع آسم در کشورهای مختلف از صفر تا 40 درصد گزارش شده است.
رئیس اداره بیماری‌های مزمن تنفسی وزارت بهداشت درباره وضعیت آسم در کشور توضیح داد: نتایج یک مطالعه در میان جمعیت بالغان و کودکان بیانگر این است که شیوه علائم آسم در میان کودکان و نوجوانان حدود 11 درصد و شیوع میان جمعیت بزرگسال نیز 9 درصد است. این مطالعه، نخستین مطالعه گسترده‌ای است که با حجم نمونه بسیار بالا در تمام کشور انجام شده است. این مطالعه براساس یک پرسش‌نامه در ارتباط با علائم آسم انجام شده است. شرکت‌کنندگان در این مطالعه درباره علائمی که بیشترین احتمال بروز آسم را به همراه دارند مورد پرسش قرار گرفته‌اند.
توجه به افزایش علائم آسم ضروری است
وی ادامه داد: شرکت‌کنندگان برای تشخیص قطعی آسم می‌بایست توسط پزشکان در مرحله بعدی معاینه و اسپیرومتری می‌شدند. اگر مراحل تشخیص قطعی انجام شود به طور قطع میزان شیوع علائم آسم از نتایج به دست آمده کمتر می‌شود. میزان هزینه ارزیابی‌ها بسیار زیاد و زمان‌بر است و به همین دلیل بسیاری از کشورهای جهان فقط با استفاده از پرسش‌نامه‌ها به بررسی علائم آسم می‌پردازند و فقط نتایج بروز علائم آسم را اعلام می‌کنند. میزان شیوع علائم آسم برای وزارت بهداشت یک نکته مهم است؛ اگر شیوع علائم آسم در جامعه افزایش یابد، می‌توان گفت شاید میزان بیماری آسم در جامعه افزایش یافته است. همچنین اگر میزان علائم آسم نیز کاهش یابد، می‌توان گفت که بیماری آسم در کشور کاهش یافته است.
بررسی وضعیت شیوع آسم یک روش استاندارد جهانی
او با بیان اینکه بررسی میزان شیوع علائم آسم در جامعه یک روش استاندارد بین‌المللی است، توضیح داد: پرسش‌نامه شیوع علائم آسم کودکان براساس الگوی "ISAAC" و در میان جمعیت بزرگسال نیز براساس الگوی "ECRHS" انجام می‌شود و از این دو روش بهره‌ برده‌ایم. این الگوها در فازهای «یک»، «دو» و «سه» انجام می‌شود. منظور از فاز یک همان مرحله پرسش‌نامه است و در مرحله دوم از افرادی که دارای علائم مثبت هستند برای انجام معاینه و تست اسپیرومتری دعوت به عمل می‌آید و سپس تشخیص قطعی آسم اعلام می‌شود.
این متخصص با بیان اینکه فاز دوم بررسی شیوع علائم آسم به ندرت در سطح جهان اتفاق می‌افتد، افزود: وزارت بهداشت به منظور شناسایی علائم شیوع آسم نسبت به انجام خوشه‌گیری اقدام کرده است. به طور مثال، یکی از خوشه‌های کشور در استان آذربایجان‌شرقی قرار دارد و یک روستایی را در نظر بگیرید که حدود 3 ساعت با شهر تبریز فاصله دارد؛ اگرچه چنین روستایی را در طرح مطالعاتی خود بررسی کرده‌ایم اما دعوت از افرادی که در چنین منطقه‌ای حضور دارند و دارای علائم مثبت هستند برای اجرای فاز دوم سخت است. این موضوع فقط به استان آذربایجان شرقی محدود نمی‌شود بلکه با توجه به گستردگی جغرافیایی کشور کاری سخت و پرهزینه به حساب می‌آید.
وی گفت: اگر این مطالعه در پنج سال آینده یکبار دیگر انجام شود و میزان علائم شیوع آسم در کودکان افزایش یابد و به طور مثال از 11 درصد کنونی به 15 درصد برسد، بیانگر افزایش آسم در کشور است. به طور قطع، اگر فاز دوم این مطالعه در کشور انجام می‌شد، میزان شیوع قطعی آسم در کودکان از 11 درصد کمتر و حدود 6 تا 7 درصد بود. روند صعود و نزولی میزان شیوع آسم برای وزارت بهداشت بسیار مهم است.
تشخیص بیماری آسم سخت است
نجمی با بیان اینکه تشخیص بیماری آسم سخت است، توضیح داد: تشخیص برخی بیماری‌ها مانند آسم سخت است و برای اطلاع از شیوع آن از روش‌های مطالعاتی استفاده می‌شود. این در حالی است که برخی بیماری‌ها مانند فشارخون و دیابت با روش‌های اندازه‌گیری به راحتی قابل تشخیص است و انجام امور مطالعاتی برای این بیماری‌ها راحت‌تر است.
حملات شدید آسم می‌تواند خطرناک باشد
سالانه 450هزار مرگ در دنیا به دلیل آسم
رئیس اداره بیماری‌های مزمن تنفسی وزارت بهداشت با بیان اینکه حملات آسم می‌تواند بسیار خطرناک و کشنده باشد، اظهار کرد: حملات آسم با توجه به میزان شدت آن می‌تواند بسیار خطرناک و کشنده باشد. به طور کلی، آسم یک بیماری چندان مرگباری نیست و براساس اعلام سازمان بهداشت جهانی حدود 450هزار نفر در سطح جهان به دلیل ابتلا به این بیماری طی هر سال جان خود را از دست می‌دهند. بررسی‌ها بیانگر این است که حدود 3 میلیون تا 3 میلیون و 500هزار نفر به دلیل بیماری COPD که یک بیماری مزمن انسداد ریوی است جان خود را از دست می‌دهند.
لزوم اقدام به موقع در زمان حمله آسم
وی ادامه داد: با توجه به میزان مرگ‌ومیر ناشی از آسم و COPD می‌توان گفت که میزان کشندگی آسم نسبت به سایر بیماری‌ها کمتر است اما با توجه به این شرایط بازهم باید به این موضوع اشاره کرد که حملات آسم می‌تواند شدید و کشنده باشد. نکته مهم و اساسی این است که اقدام مناسب در جهت رفع حمله آسم در زمان حمله انجام شود. اگر اقدام به موقع و در اسرع وقت انجام شود، فرد می‌تواند از خطر مرگ نجات پیدا کند.
آسم، ناتوانی فراوانی به همراه دارد
رئیس اداره بیماری‌های مزمن تنفسی وزارت بهداشت با بیان اینکه آسم می‌تواند ناتوانی زیادی برای بیمار و خانواده آنها ایجاد کند، توضیح داد: شاید بتوان گفت که تفاوت عمده بیماری آسم با بیماری‌های مزمن تنفسی مانند COPD این است که ناتوانی فراوانی برای بیمار به همراه دارد. اغلب افراد مبتلا به بیماری COPD بیش از 50 سال دارند و به طور معمول بیماری در سنین بسیار بالا شدت می‌یابد و این در حالی است که بیماری آسم به طور معمول از سنین کودکی و نوجوانی آغاز می‌شود و سبب بروز ناتوانی زیاد برای بیمار و خانواده‌های آنها طی دوران حیات می‌شود.
آسم، شایع‌ترین علت بستری کودکان و غیبت از مدارس
نجمی با بیان اینکه آسم شایع‌ترین بیماری مزمن دوران کودکی است، گفت: بررسی‌ها بیانگر این است که آسم شایع‌ترین علت بستری کودکان در مراکز درمانی و غیبت از مدارس محسوب می‌شود. شایع‌ترین علت بستری در مراکز درمانی و غیبت از مدارس می‌تواند مهر تاییدی بر ناتوان‌کنندگی این بیماری باشد.
تغییر روش‌های درمانی آسم در گذر زمان
رئیس اداره بیماری‌های مزمن تنفسی وزارت بهداشت با بیان اینکه روش‌های درمانی در گذر زمان تغییر می‌کند، توضیح داد: برخی منابع از واکسن‌درمانی در ارتباط با بیماری آسم سخن می‌گویند اما واکسن درمانی در این ارتباط هنوز جایگاه چندانی ندارد و شاید بتوان گفت در مرحله تحقیقاتی قرار دارد. واکسن‌درمانی در کتاب‌ها و منابع اخیر مطرح نشده و شاید در یک مقاله باشد و با توجه به این شرایط چندان نمی‌توان روی واکسن‌درمانی حساب کرد.
جایگاه ویژه اسپری‌های استنشاقی در درمان آسم
نجمی با بیان اینکه دانش پزشکی در گذر زمان پیشرفت کرده، اظهار کرد: داروها و روش‌های درمانی که برای بیماری آسم به کارگرفته می‌شود، در گذر زمان بهتر شده و داروهایی که به‌کار گرفته می‌شوند به مراتب موثرتر هستند. بررسی‌ها بیانگر این است که فقط از یک دارو برای درمان آسم در گذشته استفاده می‌شد اما اسپری‌هایی که این روزها استفاده می‌شوند اسپری‌های ترکیبی هستند و ترکیب 2 تا 3 دارو دارند. اسپری‌های استنشاقی یا به اصطلاح کورتون‌های استنشاقی از جایگاه ویژه‌ای در درمان آسم برخوردار هستند.
گذر زمان و اثبات تاثیر کورتون‌های استنشاقی
او با بیان اینکه جایگاه ویژه اسپری‌های استنشاقی در درمان آسم ثابت شده، خاطرنشان کرد: اسپری‌های استنشاقی می‌توانند بیماری را در مرحله کنترل نگه دارند. دیدگاه مردم در گذشته نسبت به کورتون‌های استنشاقی به طوری بود که برخی بر این باور بودند که کورتون‌های استنشاقی می‌توانند مانع رشد کودکان شده و باعث بروز پوکی استخوان می‌شوند. پیشرفت علم به جامعه ثابت کرد که میزان دوز اسپری‌های استنشاقی به نحوی نیست که سبب بروز مشکلاتی مانند پوکی استخوان یا ممناعت از رشد کودکان شود. مطالعات مختلف نشان داده است که کورتون‌های استنشاقی بدون‌خطر هستند و مزایای استفاده از این کورتون‌ها نسبت به عدم استفاده آن بیشتر است.
درمان آسم با روش مناسب
وی ادامه داد: بازهم تاکید می‌کنم که اسپری‌های استنشاقی از جایگاه ویژه‌ای در درمان آسم برخوردار هستند و می‌توانند منجر به کنترل بیماری شوند. اگر درمان آسم در میان مبتلایان به این بیماری تحت نظر پزشک و براساس روش مناسب باشد یعنی دارو به درستی دریافت شود و بیمار دارو را به طور کامل دریافت کند و مصرف آن را به صورت خودسرانه متوقف نکند، بیمار می‌تواند یک زندگی باکیفیت داشته باشد.
ضرورت استفاده از تکنیک‌های صحیح برای استفاده از دارو
نجمی با اشاره به استفاده از وسایل کمک‌درمانی برای بیماری آسم گفت: استفاده از روش کمک‌درمانی نیز برای درمان آسم در کانون توجه قرار گرفته است. در گذشته، افراد اسپری را در دهان خود قرار می‌دادند و از آن استفاده می‌کردند اما امروزه از وسایل کمک‌درمانی مانند «دمیار» "Spacer" استفاده می‌کنند. بیماران، اسپری را به محفظه مخصوص وصل می‌کنند و اسپری را با دمیار استنشاق می‌کنند و استفاده از "Spacer" سبب می‌شود که دوز موثر دارو به طور کامل به ریه‌ها برسد.
رئیس اداره بیماری‌های مزمن تنفسی وزارت بهداشت افزود: این روش‌ها، تکنیک‌های صحیح استفاده از دارو است که به موازات پیشرفت‌های دارویی در گذر زمان ایجاد شده‌اند و توانسته‌اند به بهبود وضعیت بیماران، کنترل بیماری و بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کنند. همچنین میزان مرگ و میر ناشی از این بیماری نسبت به دهه‌های گذشته کاهش یافته است.
برابری بار بیماری آسم و دیابت
نجمی با بیان اینکه مطالعاتی در ارتباط با سال‌های از دست‌رفته ناشی از بیماری آسم انجام شده، اظهار کرد: بار بیماری‌ها به طور معمول بر اساس شاخص‌های مختلف انجام می‌شود. بررسی‌ها بیانگر این است که بار بیماری آسم به طور تقریبی با بار بیماری‌های دیابت و اسکیزوفرنی در یک رده قرار دارد.
علائم مشابه آسم و «خس خس سینه گذرای خردسالی»
وی با بیان اینکه آسم به طور معمول در دوران کودکی و نوجوانی آغاز می‌شود، توضیح داد: سنین «6 تا 7 سالگی» و «13 تا 14 سالگی» به عنوان پیک بیماری آسم در نظر گرفته می‌شود که پیک 13 تا 14 سالگی نسبت به 6 تا 7 سالگی بیشتر است. به طور معمول، اغلب افرادی که به بیماری آسم مبتلا می‌شوند شروع بیماری آنها در دوران کودکی است. برخی کودکان دارای علائم آسم هستند ولی بیماری آنها در گذر زمان بهبود می‌یابد و در دوران بزرگسالی فاقد علائم بیماری هستند.
نجمی ادامه داد: همچنین این احتمال وجود دارد که بیماری آسم برای برخی افراد در کودکی اشتباه تشخیص داده شود اما به دلیل اینکه علائم در گذر زمان تغییر می‌کند و پزشکان در بزرگسالی این افراد به این نتیجه می‌رسند که تشخیص آسم در دوران کودکی وی اشتباه است. بیماری‌های مانند «خس خس سینه گذرای خردسالی» (ویزینگ) علائمی مشابه با بیماری آسم دارند و چنین مسائلی سبب می‌شود که علائم آن با آسم قابل افتراق نباشد. بازهم تاکید می‌کنم، شروع بیماری آسم به طور معمول در سنین پایین‌تر اتفاق می‌افتد. بروز علائم آسم پس از سنین 30 تا 40 سالگی بسیار نادر است و به ندرت اتفاق می‌افتد.
علائم بیماری در کودکی و بزرگسالی تفاوتی ندارد
خطر آنفلوآنزا برای آسم
نجمی با بیان اینکه علائم بیماری در دوران کودکی و بزرگسالی تفاوت چندانی با یکدیگر ندارد، گفت: علائم بیماری در دوران کودکی تفاوت چندانی با دوران بزرگسالی ندارد و با علائمی مانند سرفه، خس‌خس سینه، تنگی نفس همراه هست. هنگامی که کودکانی مبتلا به آسم به بیماری‌های ویروسی به ویژه سرماخوردگی و آنفلوانزا مبتلا می‌شوند اغلب بیماری آنها از حالت کنترل خارج شده و شدت آن افزایش می‌یابد. چنین شرایطی، سبب بروز نگرانی‌ها و بی‌قراری خانواده‌ها می‌شود و کودک می‌بایست تحت نظر پزشک قرار گیرد به ویژه در زمانی که بیماری از شرایط کنترل خارج می‌شود.
وی ادامه داد: به طور معمول، یک دستورالعمل مکتوب در اختیار خانواده‌ها قرار داده می‌شود. اگر اقدامات اولیه‌ای که در دستورالعمل آمده است انجام شود به طور معمول بیماری کنترل می‌شود. اگر اقدامات منجر به بهبودی وضعیت کودکان نشود، خانواده‌ها می‌بایست به پزشک برای افزایش دوز دارو مراجعه کنند.
پیشگیری از تشدید علائم آسم ضروری است
رئیس اداره بیماری‌های مزمن تنفسی وزارت بهداشت با بیان اینکه پیشگیری از تشدید علایم آسم بسیاری ضروری است، گفت: پیشگیری از تشدید علایم آسم به ویژه برای کودکان بسیاری ضروری است و خانواده‌ها می‌بایست به این موضوع توجه کنند. برخی ریسک‌فاکتورها مانند «گرده‌های گل و گیاه»، «پر، مو و پوست حیوانات خانگی»، «گرد و خاک داخل خانه‌ها که موجودات ریزی به نام مایت دارند»، «دود سیگار و دخانیات» در بروز آسم و بدتر شدن علائم این بیماری نقش دارند.
اجتناب از مصرف دخانیات
وی درباره ضرورت اجتناب از دخانیات توضیح داد: افراد مبتلا به آسم و خانواده‌های کودکان مبتلا به آسم می‌بایست از مصرف دخانیات خودداری کنند. برخی خانواده‌ها تصور می‌کنند که مصرف سیگار در فضای باز هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کند اما دود سیگار و تنباکو تا چند ساعت روی لباس فرد باقی می‌ماند و با حضور در مجاورت فرد مبتلا به آسم سبب تشدید علائم بیماری می‌شود. همچنین دود اسفند، دود آتش یا هر گونه ماده سوختنی می‌تواند سبب تشدید وضعیت بیماری شود.
او درباره تاثیر مواد شیمیایی بر بیماری آسم توضیح داد: بوهای تند مانند عطر و ادکلن، آلاینده‌های شیمیایی مانند شوینده‌ها و حشره‌کش‌ها می‌توانند سبب افزایش شدت بیماری شوند. تغییرات هیجانی شدید مانند استرس، گریه و خنده شدید نیز می‌تواند سبب افزایش شدت بیماری شود.
تاثیر فست‌فودها بر شدت آسم
چاقی و تشدید علائم بیماری
نجمی در بخش دیگری از صحبت‌هایش با بیان اینکه مصرف فست‌فودها در جامعه افزایش یافته، توضیح داد: متاسفانه مصرف فست‌فودها در میان جامعه ایرانی بسیار شیوع پیدا کرده و این غذاها می‌توانند شدت بیماری را افزایش دهند. همچنین بحث چاقی و کم‌تحرکی در میان کودکان کشور بسیار زیاد است و این موضوع نیز بر تشدید علائم بیماری آسم اثرگذار است. عدم تغذیه با شیر مادر در دوران کودکی هم می‌تواند سبب تشدید علائم آسم شود. تمام خانواده‌هایی که دارای کودک مبتلا به آسم هستند، می‌بایست به بیماری فرزند خود توجه کنند تا بیماری فرزند آنها از کنترل خارج نشود.
آلودگی هوا و خطر تشدید بیماری
وی همچنین با اشاره با بیان اینکه میزان روزهای با هوای آلوده در کشور به ویژه در کلان‌شهرها بسیار زیاد است، گفت: آلودگی هوا می‌تواند سبب تشدید علائم بیماری آسم شود. میزان روزهای آلوده در کشور به ویژه در کلان‌شهرها بسیار زیاد است و به ندرت روزهای «پاک» را تجربه می‌کنیم.
آسم قابل درمان نیست اما قابل کنترل است
نجمی با بیان اینکه خانواده‌ها با رعایت برخی نکات می‌توانند در کنترل آسم کودک خود اثرگذار باشند، گفت: خانواده‌ها می‌بایست به مواردی مانند نگهداری حیوانات خانگی، مصرف فست‌فود، کم‌تحرکی کودکان و مصرف دخانیات توجه کنند تا شدت بیماری کودک آنها افزایش نیابد. آسم به طور کامل قابل درمان و علاج نیست؛ اما به راحتی قابل کنترل است. اگر از عوامل خطر بیماری پرهیز کرده و داروهای تجویز شده به درستی مصرف شودن، می‌توان یک زندگی طبیعی و نرمال داشت.
آسم مانعی برای ورزش نیست
رئیس اداره بیماری‌های مزمن تنفسی وزارت بهداشت تصریح کرد: خانواده‌های مبتلایان به آسم تصور می‌کنند که بیمار مبتلا به آسم نمی‌تواند ورزش کند و ورزش می‌تواند شدت بیماری را افزایش دهد. این در حالی است که بسیاری از قهرمانان المپیک به بیماری آسم مبتلا هستند. بیماران مبتلا به آسم با رعایت نکاتی مانند گرم‌کردن می‌توانند ورزش کنند و ورزش‌کردن می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری از چاقی که از ریسک‌فکتورهای بیماری آسم به حساب می‌آید، داشته باشد.