پیام مازند - فیلم «گوریلا»، شب آغاز عملیات نظامی جنایتکارانه ارتش پاکستان در 25 مارس 1971 را به تصویر می‌کشد؛ عملیاتی که منجر به کشتار وسیع مردم بی‌گناه و آغاز یک نسل‌کشی هولناک شد. در همین شب، زندگی یک زن جوان به نام بلقیس با حادثه‌ای هولناک از هم می‌پاشد.
به گزارش فرادید، جنگ‌ها، گذشته از تباهی و خشونت، گاه صحنه‌هایی از فداکاری، ایستادگی و تحول ملی را نیز رقم می‌زنند. در میان درگیری‌های نظامی جنوب آسیا، جنگ سال 1971 میان هند و پاکستان جایگاهی ویژه دارد؛ جنگی که با هدف استقلال پاکستان شرقی آغاز شد و به تولد کشور بنگلادش انجامید. این واقعه نه تنها نقطه‌عطفی در تاریخ منطقه بود، بلکه الهام‌بخش آثار برجسته‌ای در سینمای بنگلادش شد.
فیلم‌سازان کشور بنگلادش، با نگاهی انسانی و در عین حال تاریخی، روایتگر سرگذشت کسانی شدند که در دل بحران، دست به انتخاب‌های بزرگ زدند: از مقاومت‌های شهری و عملیات چریکی گرفته تا روابط انسانی در متن جنگ و جدال.
در این نوشتار، به معرفی پنج فیلم برجسته می‌پردازیم که هر یک گوشه‌ای از واقعیت تلخ و باشکوه جنگ 1971 را به تصویر کشیده‌اند؛ آثاری که فراتر از مرزهای جغرافیا، صدای یک ملت در مسیر آزادی را بازتاب می‌دهند.
1. جیون تیک نیا (Jibon Theke Neye- 1970)
IMDB: 9.3

"جیون تیک نیا" ، فیلمی تحسین‌شده از سال 1970 و به زبان بنگالی، در دل ناآرامی‌های سیاسی پاکستان شرقی روایت می‌شود. این فیلم، داستان یک خانواده متوسط را به تصویر می‌کشد که تحت سلطه خواهر بزرگ‌تر و مستبدشان، آپا، زندگی می‌کنند. با ورود دو عروس جدید به خانه، ساتی و بیتی، جرقه‌هایی از اتحاد و مقاومت در برابر ظلم آپا زده می‌شود. اما این اتحاد با دسیسه‌ها و حوادثی غیرمنتظره به چالش کشیده می‌شود و سرنوشت اعضای این خانواده را در بستری از مبارزات اجتماعی و آرمان‌های آزادی‌خواهانه رقم می‌زند.
درست است که این فیلم به‌صورت مستقیم درباره جنگ پاکستان و هند که در سال 1971 رخ داد و به استقلال بنگلادش منجر شد نیست، اما زمینه‌ساز فکری و فرهنگی آن جنگ و جنبش آزادی‌خواهی مردم بنگلادش است.
فیلم در سال 1970 منتشر شد، درست چند ماه پیش از آغاز جنگ استقلال بنگلادش در سال 1971. به همین دلیل، بسیاری آن را یک اثر پیشرو و انقلابی می‌دانند که افکار عمومی را برای جنبش استقلال آماده کرد.
2. آتش لمس کننده (Aguner Poroshmoni- 1994)
IMDB: 9.1

"آگونر پُرشمُنی" (آتش لمس کننده) اثری سینمایی برجسته محصول سال 1994 بنگلادش است که از رمان تحسین‌شده‌ی همایون احمد اقتباس شده و خود او نیز کارگردانی آن را بر عهده داشته است. این فیلم که نخستین تجربه‌ی کارگردانی احمد محسوب می‌شود، با استقبال گسترده‌ای روبرو شد و توانست هشت جایزه‌ی ملی فیلم بنگلادش را از آن خود کند، از جمله جوایز مهم بهترین فیلم، بهترین کارگردانی و بهترین فیلمنامه.
داستان فیلم در بحبوحه‌ی سال 1971 و در سایه‌ی حکومت نظامی بنگلادش روایت می‌شود. در این میان، ارتش آزادی‌بخش به عنوان نیرویی چریک فعالانه به مبارزه می‌پردازد و بدی‌ال‌عالم، یکی از همین مبارزان است. عالم برای انجام عملیات‌های چریکی در پایتخت برنامه‌ریزی می‌کند و خانه‌ی امن آقای متین را به عنوان پناهگاه انتخاب می‌کند. آقای متین به همراه همسر مهربانش سورما و دو دختر زیبایش، راتری و اوپالا، زندگی آرامی را سپری می‌کنند. عالم با همراهی دیگر رزمندگان آزادی‌خواه، چندین عملیات موفقیت‌آمیز را علیه نیروهای نظامی ارتش پاکستان به انجام می‌رساند. با این حال، تراژدی از راه می‌رسد و یاران عالم یکی پس از دیگری دستگیر، شکنجه و به شهادت می‌رسند. خود عالم نیز در یکی از درگیری‌ها هدف گلوله قرار گرفته و به شدت زخمی می‌شود. او را به خانه‌ی متین بازمی‌گردانند تا مخفی شود. اما سوال اینجاست: آیا عالم از این جراحات جان سالم به در خواهد برد؟ آیا او فرصت دیدن سپیده‌ی صبحی دیگر را خواهد یافت؟
3. مبارزه (Songram- 1974)​​
IMDB: 8.5

"سنگرام" (مبارزه)، فیلمی برجسته در ژانر درام جنگی محصول سال 1974 سینمای بنگلادش است. این اثر سینمایی که به کارگردانی چاشی نازرول اسلام و تهیه‌کنندگی کازی سوبوز به ثمر رسیده، روایتی مستندگونه از وقایعی است که سرگرد شهید خالِد مشرف در یادداشت‌های شخصی خود به ثبت رسانده است.
در سال 1971، همزمان با اوج‌گیری جنبش عدم همکاری در پاکستان شرقی و اعتراضات مردمی علیه حکومت نظامی، کاپیتان اسد، افسر پاکستانی، شاهد شکل‌گیری بی‌اعتمادی عمیق میان ارتش و مردم است. اعزام نیروهای بیشتر از غرب، زنگ خطری برای نیروهای بنگالی به صدا درمی‌آورد. نقشه‌ای شوم در حال شکل‌گیری است و تلاش برای خلع سلاح نیروهای بنگالی، جرقه‌ای برای یک قیام بزرگ می‌شود. با اعلام استقلال بنگلادش، کاپیتان اسد دستگیر می‌شود اما با شجاعت می‌گریزد. در ادامه، فاجعه‌ای شخصی او را مصمم‌تر می‌کند تا با متحد شدن با دیگر مبارزان، برای آزادی سرزمین و نجات عزیزانش، وارد نبردی سرنوشت‌ساز شود.
4. این عشق است (Eito Prem- 2015)​​
IMDB: 8.1

فیلم بنگلادشی «این عشق است»، محصول سال 2015، یک درام عاشقانه به نویسندگی و کارگردانی سهیل آرمان است. شاکیب خان و بیندو نقش‌های اصلی مادهَبی و سورجا را ایفا می‌کنند و بازیگران مطرح دیگری نیز در این فیلم حضور دارند. موسیقی فیلم اثری از حبیب واحد است.
داستان فیلم در بحبوحه جنگ می‌گذرد و حول محور عشق میان مادهَبی، دختر یک روحانی، و سورجا، پسر یک معلم، شکل می‌گیرد. در شرایط پرتلاطم جنگ، آن‌ها با وجود موانع ازدواج می‌کنند. با ترک وطن توسط خانواده مادهَبی، پدر او ابتدا سورجا و پدرش را مقصر می‌داند، اما در نهایت از لطیف مستر می‌خواهد که مراقب دخترش باشد. تراژدی زمانی رخ می‌دهد که لطیف مستر و خانواده‌اش به دست ارتش پاکستان کشته می‌شوند. سورجا که داغدار و مصمم به انتقام است، به صفوف مبارزان آزادی می‌پیوندد و همسر جوانش را تنها می‌گذارد.
5. گوریلا (Guerrilla 2011)​​​
IMDB: 8.1

فیلم "گوریلا"، محصول سال 2011 بنگلادش، بر اساس رویدادهای جنگ آزادی این کشور و اقتباسی از رمان "نیشیدو لوَبَن" ساخته شده است. ناصرالدین یوسف بچو، کارگردان فیلم که خود از مبارزان آزادی‌خواه سال 1971 بوده، داستان را با نگاهی شخصی روایت می‌کند. حسن احمد، روزنامه‌نگار و همسر بِلقیس، در راه رفتن به دفتر روزنامه ناپدید می‌شود و هیچ اثری از او یافت نمی‌شود.
فیلم، شب آغاز عملیات نظامی جنایتکارانه ارتش پاکستان در 25 مارس 1971 را به تصویر می‌کشد؛ عملیاتی که منجر به کشتار وسیع مردم بی‌گناه و آغاز یک نسل‌کشی هولناک شد. در همین شب، زندگی یک زن جوان به نام بلقیس با حادثه‌ای هولناک از هم می‌پاشد. شوهرش، در مسیری که هر روز آن را طی می‌کرد، ناگهان ناپدید می‌شود و سکوتی مرگبار جای صدای او را می‌گیرد. بلقیس، در گردابی از ترس و ابهام فرو می‌رود و جستجویی نومیدانه را برای یافتن عزیزش آغاز می‌کند. اما این جستجو، او را به مسیری غیرمنتظره و خطرناک می‌کشاند؛ مسیری که نه تنها پرده از راز ناپدید شدن همسرش برمی‌دارد، بلکه او را به قلب تپنده‌ی مبارزه‌ای بزرگ برای آزادی سرزمینش پیوند می‌زند. سفری پر از رنج، شجاعت و فداکاری در انتظار اوست.