بزرگنمايي:

پیام مازند - تسنیم / نخستین فلوشیپ نشر تهران دوشنبه 22 اردیبهشت ماه در حاشیه سی‌و‌ششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران افتتاح شد،‌ این فلوشیپ با حضور بیش از 40 ناشر خارجی و آژانس ادبی در کشورهای مختلف و 30 ناشر ایرانی برگزار می‌شود.
فلوشیپ نشر تهران بر ادبیات کودک و نوجوان متمرکز بوده و ناشران کودک و نوجوان در روزهای گذشته نسبت به این اقدام وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی استقبال کرده و آن را موجب رشد ادبیات کودک در بازار جهانی نشر دانسته‌اند‌، با این حالی برخی انتقادات نیز به فلوشیپ نشر تهران از سوی آژانس‌های ادبی وارد است.
مجید جعفری اقدم مدیر آژانس ادبی پل در یادداشتی ضمن استقبال از برگزاری این رویداد،‌ از برخی امور برگزاری این فلوشیپ (نشریاری) انتقاد کرده است،‌ این یادداشت به شرح ذیل است:
« در نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب برای جذب مخاطب خارجی اعم از ناشر و آژانس ادبی و دیگر عوامل نشر در بازار کتاب پروژه‌ها و فعالیت‌های مختلفی توسط متولیان انجام می‌‌شود. عمده این فعالیت‌ها توسط نهادها و تشکل‌های خصوصی نشر و با حمایت حداکثری دولت انجام می‌شود. یکی از این پروژه‌ها برگزاری فلوشیپ ناشران است که به صورت یک رویداد مستقل و یا به عنوان بخشی از فعالیت‌های جانبی نمایشگاه در بخش بین‌الملل برنامه‌ریزی و اجرا می‌شود.
متولیان این نوع برنامه‌ها اغلب اتحادیه‌ها یا تشکل‌های نشر هستند که سعی می‌کنند، حمایت‌های دولتی را جذب کنند و همچنین از حمایت اسپانسرهای مختلف برخوردار شوند. برای نمونه فلوشیپ ناشران استانبول توسط اتحادیه ناشران ترکیه برگزار می‌شود، که البته چندسالی است که مدیریت آن به یکی از آژانس‌های ادبی شبه دولتی واسپاری می‌شود. وزارت فرهنگ ترکیه محل اجرای فلوشیپ را تامین می‌کند. مابقی هزینه‌ها از طریق اسپانسرها و فروش خدمات پروژه تامین می‌شود.
در برنامه‌های فلوشیپ که با هدف ایجاد فرصت و امکان برای ارتباط‌گیری و تعامل ناشران و آژانس‌های ادبی کشور برگزارکننده با ناشران و آژانس‌های ادبی کشورهای خارجی برگزار می‌شوند، برخی از شرکت‌کنندگان خارجی از حمایت‌های مالی پروژه برخوردار می‌شوند.
در کشور ما امسال برای نخستین‌بار این اتفاق مبارک در نمایشگاه کتاب تهران روی می‌دهد که جا دارد آن را به همه نویسندگان، تصویرگران ناشران و آژانس‌های ادبی کشور تبریک گفت و از دست‌اندرکاران آن در بخش خصوصی و دولتی تشکر کرد. اما از آنجایی که امسال اجرای این رویداد مهم به نوعی نهادسازی آن نیز است و ان‌شاءالله قرار است در سال‌های آتی ادامه پیدا کند، لذا بهتر است از ابتدا در شکل‌گیری و پایه‌ریزی آن توجه بیشتری شود تا خدای‌نکرده با ندانم کاری و کژفهمی برخی عوامل اجرایی دیوار آن تا ثریا کج نرود.
نکته اول اینکه این رویداد نباید به عنوان یک پروژه دولتی در نظر گرفته شود و مدیریت ظاهری آن به تشکل خصوصی واسپاری شود، تا به فرموده مقامات دولتی و در چهارچوب اعلامی و دستوری دولت اجرا شود. ذات این رویدادها این است که پروژه از جانب یک تشکل خصوصی نشر، مثل اتحادیه ناشران یا انجمن‌های فرهنگی نشر و یا انجمن‌های نویسندگان طراحی و برنامه‌ریزی شود و بابت اجرای آن از نهادهای دولتی کمک و حمایت خواسته شود.
متأسفانه در اولین فلوشیپ ناشران ایران این اتفاق برعکس روی داده است. یعنی طرح و برنامه در معاونت امور فرهنگی ارشاد تصمیم سازی شده و بدون اعلام و اطلاع آن در رسانه‌های عمومی مدیریت اجرای آن به یکی از انجمن‌های فرهنگی نشر واگذار شده است( نه واسپار).
نکته دوم اینکه تشکلی که اجرای این پروژه مهم توسط معاونت محترم امور فرهنگی ارشاد را عهده‌دار اجرا است، سابقه و یا ماحصل قابل توجهی در توسعه نشر بین‌الملل کشور یا در اجرای برنامه‌های بین‌المللی در حوزه نشر نداشته است، الا اینکه با حمایت‌های دولتی در چند نمایشگاه بین‌المللی مثل فرانکفورت شرکت کرده، که البته از نتایج آنها نیز تاکنون گزارشی ارائه نشده است.
نکته سوم ماهیت حضور اسپانسر خارجی (آژانس ادبی اینتروتما ترکیه) است که در این رویداد محل ابهام است. دوستان دولتی که از معاونت فرهنگی ارشاد در اسفندماه گذشته در استانبول با مدیران این آژانس قرار ملاقات گذاشتند و از آنها دعوت کردند که 20 تا 30 ناشر و آژانس ادبی خارجی را برای شرکت در فلوشیپ تهران با هزینه معاونت امور فرهنگی دعوت کنند. حتماً دلیل موجهی برای این اقدام شایان توجه خود داشتند!! این که منافع طرف ترکیه‌ای چه بوده و چه خواهد بود هنوز جای ابهام است. اما ظاهر قضیه این است که دوستان ارشاد برای تبری از عواقب این کار انعقاد قرارداد همکاری با طرف ترکیه‌ای را به انجمن مجری فلوشیپ در ایران هول دادند.
اما آنچه اتفاق افتاده این است که پس از اعتراض به حق برخی ناشران و آژانس‌های ادبی ایرانی، نقش فعال دوستان ترکیه‌ای در همکاری با دوستان ایرانی محدود و تنها به دعوت به حضور ناشران خارجی در فلوشیپ تهران ختم شده است،‌ تا اینجا حداقل نفعی که دوستان ترکیه‌ای برده‌اند اسم و آرمشان به عنوان اسپانسر این رویداد در همه جا ثبت شده است. اما آیا مجری محترم این رویداد این توانایی را نداشت که خودش اتفاق این رویداد را به ناشران و آژانس‌های ادبی خارجی اطلاع‌رسانی کند؟
نکته دیگر اینکه با این همه هزینه کلانی که معاونت امور فرهنگی بابت حمایت از اجرای این رویداد کرده است (که بنا به شنیده‌ها از ردیف بودجه طرح گرنت معاونت برداشت شده) و هزینه پرواز و اسکان ده‌ها مهمان خارجی کرده است، با چه معیار و ضوابطی انتخاب شده‌اند. چند درصد از این افراد تا حالا سابقه خرید رایت کتاب ایرانی داشته‌اند یا کتاب ایرانی به زبان کشور مبدأ خود ترجمه و منتشر کرده‌اند. یا اینکه چقدر نشر و ناشران ایرانی و کتاب کودک ایرانی را می‌شناسند. عجیب است که در لیست مهمان‌های خارجی ان‌جی‌او هایی دیده می‌شوند که نه تنها به کتاب کودک ایران که اصلاً به کتاب کودک کاری ندارند!
نکته قابل توجه دیگر محدود کردن طرح فلوشیپ به فهرستی است که انجمن مجری فلوشیپ انتخاب و عرضه کرده‌اند‌، قرار است تنها کتاب‌هایی که این کارگروه ارائه کرده مشمول حمایت گرنت شوند،‌ این اتفاق نیز در فلوشیپ‌های دنیا معمول نیست.
نکته آخر اینکه چرا مدیران دولتی و مجری فلوشیپ واکنشی به عدم استقبال و شرکت آژانس‌های ادبی ایرانی شناسنامه‌دار و ناشران فعال ایرانی در عرصه‌های بین‌المللی نشان نداده و سراغ آژانس‌های ادبی خلق‌الساعه و برخی ناشران ایرانی نه چندان آشنا در عرصه‌های بین‌المللی نشر رفتند؟