پیام مازند- بابک مومنی عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور
مازندران ضمن ابراز نگرانی نسبت به وضعیت مدیریت آب در
استان اظهار کرد: مواجه شدن مازندران با چالش جدی کمبود آب در چنین وضعیت
اسفناکی نظر به اینکه در گذشته ای نه چندان دور توازنی بین حجم نزولات جوی و
میزان تبخیر و تعرق و مصارف آب وجود داشته شاید خیلی دور از ذهن نبود.
وی با اشاره به اینکه سال‌هاست پراکنش
زمانی و مکانی مناسبی به لحاظ نزولات جوی وجود ندارد، تصریح کرد: هرچند در
بخش محدودی از غرب استان مازندران هنوز میزان عرضه آب از میزان تقاضا بیشتر
است اما بخش مرکزی و شرقی استان با شدت و حدت به سمت تغییر رژیم بارش های
معتدل مدیترانه به سیلاب های اقلیم های نیمه خشک آن هم عمدتا داخل دشت ها
که فاصله کوتاهی تا دریا دارد تغییر یافته و از طرف دیگر با تغییرات اقلیمی
بوجود آمده میانگین نزولات جوی 15 سال اخیر کمتر از میزان بلندمدت پنجاه
ساله شده است.
عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور مازندران
خاطرنشان کرد: به طور کلی اگر به پایداری اکوسیستم و زمینی که خود و
آیندگانمان در آن باید زندگی کنیم علاقمندیم چاره ای نداریم جز آن که به
سمت افزایش بهره وری و اصلاح الگوی مصرف حرکت کنیم تا با استفاده بی رویه
از منابع زیرزمینی این ذخایر تجدیدناپذیر آب بیش از این تحت تنش و آسیب
قرار نگیرد.
مومنی با اشاره به آخرین گزارش رسمی وزارت
نیرو گفت: دشت تجن در حال حاضربه عنوان یک نمونه از دشت های حوزه مرکزی
استان مازندران با کسری حدود 157 میلیون مترمکعبی آب مواجه است که با اثرات
اقلیمی اخیر، مسلما این وضعیت کسری منابع همچنان بیشتر هم می شود کما
اینکه هم اکنون آمارها حکایت از این دارد که میزان ذخیره پشت سد شهید رجایی
به عنوان مهمترین پیکره مدرن ذخیره، مهار و استحصال نیاز سطحی آب استان به
چیزی کمتر از 2 سوم حجم مخزن آبگیری آن رسیده است.
وی ادامه داد: طی سال های اخیر هم به
دلایل کیفی، 30 میلیون متر مکعب از سهم نیاز شرب شهرستان های ساری و حومه
نیز به سد شهید رجایی متکی شده است بنابراین عملا کمتر از نصف جریان
برنامه ریزی شده برای بخش کشاورزی که با استفاده از ظرفیت سد شهید رجایی
تامین می شد، هم اکنون قابل تحقق است.
عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور مازندران
یادآورشد: قطعا اجرای پروژه های بسیار نامناسب و بدون پشتوانه فنی و صرفا
سیاسی با لابی گری ها و چانه زنی های سیاسی انتقال آب بین حوضه ای از
سرشاخه های رودخانه های استان مازندران فشار مضاعفی را به منابع و مصارف آب
تعریف شده در استان خاصه بخش های محیط زیست و کشاورزی که این دومی با
تولید محصولات استراتژیک متولی امنیت غذایی کشور است وارد خواهد کرد.
مومنی افزود: بعنوان یک نمونه مهم دیگر طی
بررسی های میدانی به عمل آمده در سال زراعی گذشته اگر آب مخزن سد لار به
مدت حداقل 2 هفته برای جبران بخشی از نیاز آبی شالیزارهای دشت آمل و بابل
رها سازی نمی شد قطعا با تنش شدید آبی و به تبع آن کاهش محصول و حتی از بین
رفتن بخشی از برنج استان در نتیجه کم آبی دوره رشد زایشی برنج در این مهم
ترین دشت شالیزاری کشور مواجه می شدیم.
وی ادامه داد: حال اگر از همین ذخایر
موجود، صرف نظر از مخزن سد لار 180 میلیون مترمکعب آب دیگر به سمت حوضه
آبریز فلات مرکزی تهران به بهانه جبران و علاج بخشی نشتی سد لار هدایت شود،
آنگاه نتیجه چه خواهد شد؟ بدون اقدامات جبرانی تصور فاجعه معیشتی کشاورزان
این منطقه یا فرونشست ناشی از افزایش برداشت منابع زیرزمینی و افت کیفی
باقیمانده آب موجود حتی برای مصارف شرب فراتر از حد تصورات خواهد بود.
این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه
منابع در حال بهره برداری از جریانات بلااستفاده و رها شده پایین دست نیست،
افزود: زمانی که از انتقال آب از سرشاخه ها صحبت می شود عملا منظور منابعی
است که کاملا روی بهره برداری روی آن ها حساب شده و شما در مورد برداشت
سهمی از 700 میلیون مترمکعب آب استحصال شده سدها، آب بندان ها و سردهنه های
سنتی و مدرن استان صحبت می کنید نه کل 4.5 میلیارد مترمکعب پتانسیل منابع
آب سطحی!
مومنی ادامه داد: سوال اینجاست که اگر سخن
از برداشت جریان مازاد استان است که محاسبات بیلان آب نشان می دهد واقعا
مازاد غیرقابل برنامه ریزی وجود دار؟! چرا از پایاب برداشت صورت نمی گیرد و
نکته عجیب اینجاست که با همین تحلیل های کاملا اشتباه، متولیان مرکز می
گویند اگر 500 میلیون مترمکعب از تخصیص استان کم شود و به استانهای مجاور
برود هم اتفافی نمی افتد! یعنی به شکل ساده برپایه محاسباتی با فرضیات
نادرست بجای اصلاح الگوی مصرف در استان های پرمصرف همسایه! با بهانه
غیرقابل اثبات شرب، هزینه توسعه صنعتی و اجتماعی آنها را از جیب کشاورزی و
حتی شرب استانهای حاشیه خزر پرداخت می کنند.
وی با اشاره به اینکه مسلما کاهش نزولات
جوی و پروژه های انتقال آب بین حوضه ای و نبود مدیریت صحیح منابع با
استفاده ظرفیت توسعه آب بندان ها و سدبندهای تنظیمی در اراضی درون دشتی و
توسعه عملیات اصولی آبخیزداری در بالادست، آینده مدیریت آب در استان
مازندران را خصوصا در بخش کشاورزی مبهم و نگران کننده جلوه می دهد خاطرنشان
کرد: قطعا این مساله با سیاست های اقتصاد مقاومتی، پشتیبانی از جهش تولید
همخوانی ندارد، اگر فارغ از شعارها باور داریم مازندران قطب تولید کشور است
نباید در بودجه عمومی پیشنهاد شده سال 1401 برای تکمیل سد درون حوضه ای
هراز با 650 میلیون مکعب حجم مخزن، 45 میلیارد تومان بودجه تعریف کنیم و در
سوی دیگر برای ادامه سد پرحاشیه و بشدت مورد اعتراض فینسک که گفته شده 7.5
میلیون مترمکعب آب را از مبدا خارج می کند 60 میلیارد تومان اختصاص یابد.
عضو هیات علمی دانشگاه پیام نورمازندران
گفت: البته قطع به یقین در کنار موارد ذکر شده باید در مسیر مکانیزاسیون و
مدرنیزاسیون کشاورزی، فرصت اصلاح زیر ساخت های اراضی کشاورزی و باغی، خاصه
اراضی شالیزاری را به وسیله تجهیز و نوسازی و توسعه سامانه های نوین آبیاری
و زهکشی فراهم کرد تا در کشاورزی مازندران نیز مدیریت مصرف آب متحول شود.
مومنی با بیان اینکه آنچه در میدان عمل
اتفاق می افتد بیش از آنکه دلگرمی را در بین کشاورزان برای تامین مهمترین
نهاده زراعی که آب است ایجاد کند بر نگرانی هایشان می افزاید تاکید کرد: در
آینده تحت هر شرایطی منابع آبی که در گذشته در اختیار داشتیم را نخواهیم
داشت و باید از هم اکنون برای آینده پر از تنش و حتی بحران آبی برنامه ریزی
دقیقی صورت گرفته شود.