پیام مازند

آخرين مطالب

سهروردی؛ مرگ در زندان به جرم معرفی حکمت ایران‌باستان مقالات

سهروردی؛ مرگ در زندان به جرم معرفی حکمت ایران‌باستان
  بزرگنمايي:

پیام مازند -  این یک یادداشت فلسفی نیست و تنها یادی است از شیخ شهاب‌الدین سهروردی که در 38 سالگی در زندان حلب ، از گرسنگی مُرد یا او را کُشتند هر چند که همان از گرسنگی مُردن در زندان نیز کم از قتل نیست و از آن رو شیخ اشراق را شیخ شهید هم خوانده‌اند.
این یک یادداشت فلسفی نیست اما باید بدانیم سهروردی در پی چه بود و جان بر سر چه نهاد؟ او که در سهروردِ زنجان به دنیا آمد و در مراغه و اصفهان تحصیل کرد محیط شام را مساعدتر دید و تا چندی چنین بود اما پایان قصۀ شام/حلب برای او خوش نبود.
اگر فردوسی به دنبال آن بود که دو گوهر زبان و تاریخ در پی تغییر فضای فرهنگی و سیاسی ایران بعد از ورود اعراب یا اسلام، گم نشود و هر دو گوهر را به عالی‌ترین شکل ممکن در شاهنامه جلا داد تا همچنان پس از هزار سال و پرنور و درخشان پیش چشم ما باشد، سهروردی هم در پی گوهر حکمت در ایران باستان بود یا همان حکمت خسروانی و سراغ خود نور رفت.
تا پیش از سهروردی ایرانیان دستگاه فلسفی مبتنی بر باورهای ایرانی نداشتند و آنچه در قرون سوم و چهارم با عنوان «فلسفۀ مشاء» عرضه شد در واقع به تبعیت از ارسطو بود اگرچه بزرگانی چون ابن‌سینا و فارابی آن را به کمال رساندند و قصد آنان نیز ارتقای اندیشۀ ایرانی بود اما جوهر آن یونانی بود و مبتنی بر عقل.
سهروردی اما «شهود» را بر «عقل» افزود و از همان «نور»‌ی الهام گرفت که آموزه‌های زرتشت بر آن استوار است و به جای دو‌گانه اهورا- اهریمن که حساسیت برانگیزد حکمت خود را بر دو گانۀ نور/ ظلمت بنا کرد و چون به آیات قرآن در زمینۀ «نور» هم استناد می‌کرد در آغاز تحمل می‌شد اما علمای حلب بیش از این ترویج حکمت خسروانی ولو با استناد به آیات قرآن را تاب نیاوردند و در 38 سالگی آن استعداد بی‌نظیر را به زندان افکندند و در زندان درگذشت.
از روشنایی و نور و گفت و در پی منبع نور رفت و او را به تاریکی انداختند و اگر هم مستقیماً نکشتند اما آن قدر غذا ندادند تا مُرد. به چه جرمی؟ به جرم آن‌که به دنبال احیای حکمت خسروانی در ایران باستان بود.
او آشکارا از کیومرث و کیخسرو و فریدون می‌گفت و چون یادآور شد بر آن است تا مشرب و آیین حکیمان ایران باستان را زنده کند فردوسی دوم لقب گرفت اما جان بر سر این پیمان نهاد.
این یادداشت فلسفی نیست اما در این حد لازم است گفته شود که مراد از اشراق، نوری است که بازتاب داده می‌شود و در نگاه سهروردی ما یک نور داریم که می‌تابد و نورهای دیگر که بازتاب و برآمدۀ آن‌اند و این همان اشراق است و جهان را به دو سویۀ نور و تاریکی تقسیم می‌کند.
این دیدگاه را اما پاره‌ای علمای اسلامی تاب نیاوردند چرا که تاریکی را همان شر و شر را نیز مخلوق خداوند می‌دانند و برخی دیگر چون خود سهروردی تصریح می‌کردند در قرآن هم آمده که الله، نور آسمان‌ها و زمین است.
سهروردی را از میان برداشتند اما فلسفۀ اشراق خاموش نشد و همین که نور و روشنایی آن باقی ماند نشان داد که خود در مسیر نور بوده است. چندان که اکنون در فلسفۀ ایرانی سه مکتب شناخته شده است: اولی همان مشائیون‌اند با چهره‌هایی چون ابن سینا و دومی اشراق با شیخ شهید سهروردی و سومی صدرایی‌ها که آرای ملاصدرا را تبلیغ می‌کنند.
علمای شیعه البته از تکفیر سهروردی اجتناب کردند اگرچه چندان هم تبلیغ نکردند.
این یادداشت فلسفی نیست اما می‌خواهد بگوید 830 سال قبل در این روز سهروردی 38 ساله در تاریکی زندان حلب، چشم از جهان بست چون به دنبال حکمت ایرانی یا حکمت خسروانی با ریشۀ نور بود.
برخی معتقدند با نگاه علمی امروز می توان مراد او از نور را همین «انرژی» دانست چندان که از نورمتراکم سخن می‌گفت.
هنر سهروردی این بود که با پیش کشیدن مبحث نور باورهای ایران باستان را با ظرافت دوباره طرح کرد هر چند نه تنها به احیای فرهنگ زرتشتی متهم شد که گفتند در پی رواج دوبارۀ میتراییسم و مهر پرستی هم هست چرا که از اصطلاح «هورخش » استفاده می‌کرد که همان خورشید است در فرهنگ اوستایی و باستانی و در حالی متهم می شد که آثار او پر از استناد به آیات قرآن است.
سهروردی را از میان برداشتند اما اندیشه های او در روح و جان فرهنگ ایرانی باقی ماند چرا که گوهر دیگری را معرفی کرده بود و ایرانی با زبان و تاریخی که فردوسی زنده کرد و فلسفۀ عرفانی که سهروردی به حافظ رسید و حافظ نگاهی به آیین مهر داشته است.
نکتۀ قابل توجه دیگر تاریخی دربارۀ مرگ یا قتل سهروردی این است که فرمان حبس یا قتل او را به صلاح الدین ایوبی نشبت می دهند که به دست پسر او اجرا شد. صلاح الدین ایوبی که شامات را از چنگ صلیبی ها به درآورده بود از دل راضی به این کار نبود اما تحت فشار به حبس رضایت داد و برخی هم به فرزند او ملک ظاهر نسبت می دهند تا حلب و شام هم جایی باشد که فرصت تکمیل اندیشۀ اشراق را برای او فراهم ساخت و هم جایی که به خاطر ارجاع به حکمت خسروانی و فرهنگ ایران باستان تحمل نشد اگرچه دفن در مسجد نشان می دهد نتوانستند حکم به تکفیر دهند و تنها توان محاجه با او را نداشتند.


 


لینک کوتاه:
https://www.payamemazand.ir/Fa/News/262711/

نظرات شما

ارسال دیدگاه

Protected by FormShield
مخاطبان عزیز به اطلاع می رساند: از این پس با های لایت کردن هر واژه ای در متن خبر می توانید از امکان جستجوی آن عبارت یا واژه در ویکی پدیا و نیز آرشیو این پایگاه بهره مند شوید. این امکان برای اولین بار در پایگاه های خبری - تحلیلی گروه رسانه ای آریا برای مخاطبان عزیز ارائه می شود. امیدواریم این تحول نو در جهت دانش افزایی خوانندگان مفید باشد.

ساير مطالب

احساسی شدن نورگارد از دیدن فرزندش موقع گرفتن عکس برای معارفه در آرسنال

تکلیف هافبک سرباز با پرسپولیس مشخص شد

آنتتوکومپو: احتمالاً در میلواکی می‌مانم

ستاره آرژانتین هم‌ تیمی جدید حسین خانزاده در لوبه

پیش‌بینی تولید 763 تن سیب و گلابی در شهرستان بابل

وصول یک هزار و 63 نامه سفر ریاست جمهوری در بنیاد شهید استان ایلام

ادعای هافبک چلسی: نزدیک بود از گرما غش کنم!

چشمی بدون قرارداد در تمرین استقلال!

خرید مهاجم خارجی برای پرسپولیس قطعی شد

فغانی: جام جهانی باشگاه‌ها یکی از آخرین تورنمنت‌های من است

درگذشت مادر شهید ملکوتی در آمل

خواص شگفت انگیز نخود و لوبیای سیاه

آغاز رقابت‌های کشتی آزاد جوانان قهرمانی آسیا با حضور نمایندگان مازندران

اعتراف مارسکا: پاری‌سن‌ژرمن بهترین تیم جهان است

دروازه‌بانی که فعلا بدون رقیب است!

از قهرمانی تا انحلال؛ سقوط بی صدا وحدت مهریز یا همان صدرشیمی

انتقاد سرمربی تیم والیبال جوانان ایران از برنامه ریزی ناعادلانه FIVB

هوای مازندران از فردا آفتابی و گرم

آزادی 137 زندانی غیر عمد با کمک ستاد دیه استان مازندران

هشدار هواشناسی درباره تشدید ناپایداری‌های جوی و دریایی در هرمزگان

حضور دو نسل از اعجوبه‌ها در یک قاب؛ مسی و یامال در اولین تیزر 2026

رتبه‌بندی نهایی مدعیان توپ طلای 2025 منتشر شد

پاسخ منفی طارمی به پیشنهاد الوصل امارات

لالوویچ نایب‌رئیس اتحادیه فدراسیون‌های تابستانی شد

مناسبت روز/ شنبه، 21 تیر ماه

فواید شگفت‌انگیز طبیعت‌گردی بر سلامت جسم و روان

بیش از 29 هزار داوطلب مازندرانی در تب و تاب نوبت دوم آزمون سراسری

محبی: قطعاً علاقه‌مند بودم به استقلال برگردم

پاسخ ونگر به کلوپ: اصلا نظرت را قبول ندارم!

تقوی: پیاتزا دوست ندارد کسی در کارهای فنی تیم ملی دخالت کند

مذاکره سپاهان با تاکتیسین سرشناس استقلال!

سلطانی: کسب سهمیه جهانی سخت‌تر شده است

شهدای اخیر گلستان نماد وحدت و همبستگی اقوام و مذاهب مختلف کشورند

گوشی هوشمند، ذهن سالمندان را فعال‌تر می‌کند

روایتی از محرم در هند

دیدار استاندار گیلان و سخنگوی وزارت خارجه با خانواده شهید دانشمند هسته‌ای

گامی مهم برای تجمیع مراکز آموزشی و تاسیس دانشگاه جامع استان

پایان داوری مرحله استانی چهل‌وسومین دوره مسابقات قرآن، عترت و نماز دانش‌آموزان استان مازندران

برگزاری چهل‌وسومین دوره مسابقات قرآن، عترت و نماز دانش‌آموزان مازندران با استقبال چشمگیر

آغاز ارزیابی چند برابر ظرفیت داوطلبان دختر دانشگاه فرهنگیان در مازندران

مسابقات قرآن، عترت و نماز دانش‌آموزان مازندران در ایستگاه پایانی

حسین‌زاده: برابر پرسپولیس حرفی برای گفتن نداشتیم!

حسین‌زاده: هواداران انگیزه قهرمانی ما بودند

حسین‌زاده: اخراجم برابر ذوب‌آهن منصفانه نبود!

حسین‌زاده: تا فینال آسیا می‌رفتیم رکورد سردار را می‌زدم

تمرین ریکاوری تیم ملی فوتبال بانوان پس از برتری مقابل سنگاپور

عذرخواهی اشرف حکیمی از یکی از هواداران رئال مادرید که مورد اصابت شوت او قرار گرفته بود

امیرحسین حسین زاده: این فصل اگر 6 گل هم می خوردیم باید 7 تا می زدیم

واکنش امیرحسین حسین زاده به حذف تراکتور از لیگ قهرمانان آسیا

امیرحسین حسین زاده: دلیل عدم خوشحالیم مقابل استقلال این بود که روزهای خوبی در این تیم داشتم