پیام مازند - - دریای خزر، این گنجینه آبی که در آغوش مازندران آرام گرفته، فراتر از یک پهنه طبیعی، بستری است برای رویا‌های بزرگ اقتصادی. با 487 کیلومتر ساحل از 873 کیلومتر نوار ساحلی خزر، مازندران نه‌تنها دروازه ایران به این دریا، بلکه پیشاهنگ بهره‌برداری از ظرفیت‌های بی‌مانند آن است.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
در این خط ساحلی، صیادان با تورهایشان قصه‌ای از تلاش و معیشت می‌نویسند، و مزارع آبزی‌پروری با تولید محصولاتی، چون خاویار، امضای کیفیت ایران را در بازار‌های جهانی حک می‌کنند. اینجا، جایی است که 4200 صیاد سالانه 20،000 تا 25،000 تن ماهی صید می‌کنند و 9 300 واحد آبزی‌پروری 120،000 تن محصول به ارزشی بالغ بر 20،000 میلیارد تومان تولید می‌کنند. اینجا، سرزمینی است که با تولید 2800 تن گوشت ماهیان خاویاری، بیش از نیمی از این محصول استراتژیک کشور را تأمین می‌کند و با صادرات 14.9 میلیون دلاری، از جمله 1،930 کیلوگرم خاویار ، نامی پرآوازه در تجارت جهانی یافته است. اما این تنها نیمی از داستان است.
کاهش ذخایر ماهیان، فرسودگی تجهیزات صیادی، و موانع صادراتی، سایه‌هایی بر این درخشش انداخته‌اند. با این حال، مازندران با رهاسازی 33 میلیون بچه‌ماهی برای احیای خزر، نشان داده که به آینده این دریا متعهد است. این گزارش، کاوشی است در این پرسش که آیا خزر می‌تواند مازندران را به قطب اقتصادی شمال ایران بدل کند، یا این فرصت طلایی در میان چالش‌ها رنگ خواهد باخت؟
دریای خزر: مقصدی بکر برای رونق گردشگری دریایی
سواحل مازندران، از بابلسر تا رامسر، با شن‌های طلایی و مناظر بکر، سالانه میلیون‌ها گردشگر را به خود جذب می‌کنند. در ساحل محمودآباد، امکانات رفاهی مانند آلاچیق‌ها و رستوران‌های ساحلی، فضایی ایده‌آل برای خانواده‌ها فراهم کرده است. ساحل نوشهر، با طرح‌های شنا و نظارت ناجیان غریق، امنیت و آرامش را به گردشگران هدیه می‌دهد. برای علاقه‌مندان به هیجان، سواحل چابکسر و کیاشهر با امکاناتی نظیر جت‌اسکی، پاراسیلینگ، و قایق‌سواری پرسرعت، مقاصدی پرطرفدار هستند. این سواحل، با زیرساخت‌های رو به بهبود و چشم‌انداز‌های طبیعی، پتانسیل تبدیل شدن به قطب‌های گردشگری منطقه را دارند، مشروط بر اینکه مدیریت یکپارچه و سرمایه‌گذاری در امکانات مدرن تقویت شود.
خزر ، با تنوع زیستی کم‌نظیرش، بهشتی برای اکوتوریسم است. تالاب انزلی، با نیزار‌های سرسبز و پرندگان مهاجر، و خلیج میانکاله، پناهگاه گونه‌های نادر، فرصت‌هایی بی‌بدیل برای قایق‌سواری و پرنده‌نگری ارائه می‌دهند. تور‌های طبیعت‌گردی در این مناطق، که با رعایت استاندارد‌های زیست‌محیطی برگزار می‌شوند، گردشگران را با شگفتی‌های خزر آشنا می‌کنند. برنامه‌های آموزشی مانند بازدید از مراکز تکثیر ماهیان خاویاری، که به حفظ گونه‌های ارزشمند این دریا کمک می‌کنند، می‌توانند به جاذبه‌ای برای گردشگران مسئول تبدیل شوند. این نوع گردشگری، ضمن حفاظت از اکوسیستم خزر، درآمد پایداری برای جوامع محلی ایجاد می‌کند.
گردشگری دریایی خزر با توسعه کشتی‌های تفریحی وارد مرحله‌ای جدید شده است. طرح‌های پیشنهادی اتوبوس‌های دریایی، که بنادر مازندران را به یکدیگر و حتی به کشور‌های حاشیه خزر مانند آذربایجان متصل می‌کند، در حال بررسی است. چنین ابتکاراتی می‌توانند خزر را به مقصدی برای کروز‌های بین‌المللی تبدیل کنند، به‌ویژه اگر بنادر نوشهر و فریدون‌کنار با لایروبی و توسعه اسکله‌های تفریحی تقویت شوند. این ظرفیت، نه‌تنها گردشگران را به خزر می‌کشاند، بلکه تجارت منطقه‌ای و تبادل فرهنگی را نیز رونق می‌بخشد.
گردشگری دریایی خزر تنها به سواحل و کشتی‌ها محدود نمی‌شود؛ پیوند آن با صنعت شیلات، لایه‌ای جدید به این ظرفیت اضافه می‌کند. صیادان مازندرانی، که با روش سنتی «پره» ماهیان استخوانی مانند سفید و کفال را صید می‌کنند، می‌توانند بخشی از جاذبه‌های گردشگری باشند. تور‌های صیادی، که گردشگران را با فرآیند صید و زندگی ساحل‌نشینان آشنا می‌کنند، نه‌تنها فرهنگ بومی را معرفی می‌کنند، بلکه درآمد مکملی برای صیادان فراهم می‌آورند. رستوران‌های ساحلی با عرضه ماهی تازه صیدشده، تجربه‌ای اصیل از طعم خزر را به گردشگران هدیه می‌دهند. با این حال، توسعه این پیوند نیازمند مدیریت دقیق است تا فشار بر ذخایر ماهیان، که به دلیل صید بی‌رویه و آلودگی در معرض تهدید است، افزایش نیابد. برنامه‌های بازسازی ذخایر، مانند رهاسازی بچه‌ماهی، می‌توانند به جاذبه‌ای آموزشی برای گردشگران تبدیل شوند و به حفظ تعادل اکوسیستم کمک کنند.
تغذیه، کلید طلایی شیلات پایدار مازندران
دریای خزر، این گوهر آبی که در قلب مازندران می‌درخشد، بستری است برای خلق ثروت و پایداری اقتصادی. اما در پس تلاش صیادان و پرورش‌دهندگان، علمی نهفته است که می‌تواند این دریا را به موتور محرکه‌ای برای آینده تبدیل کند: تغذیه آبزیان. دکتر حمیدرضا هنرورنیا، متخصص برجسته این حوزه، معتقد است که کلید جهش شیلات مازندران، نه‌فقط در امواج خزر، بلکه در فرمول‌های علمی خوراک ماهیان نهفته است. در این گفت‌و‌گو، او از نقش تغذیه در افزایش کیفیت محصولات، کاهش هزینه‌ها، و حفاظت از این منبع ارزشمند سخن می‌گوید و دریچه‌ای به سوی فرصت‌های نو می‌گشاید.
او دریای خزر را نه‌فقط منبعی طبیعی، بلکه آزمایشگاهی عظیم برای نوآوری‌های شیلاتی می‌داند که می‌تواند مازندران را به پیشگام جهانی شیلات پایدار تبدیل کند. او با شور و دقت علمی، از نقش تغذیه در باز کردن قفل پتانسیل‌های اقتصادی خزر سخن می‌گوید: «مازندران با 487 کیلومتر ساحل خزر، قلب تپنده شیلات ایران است. اینجا، 3،900 واحد آبزی‌پروری سالانه 120،000 تن محصول به ارزش 20،000 میلیارد تومان تولید می‌کنند، و این فقط نوک کوه یخ است. تغذیه آبزیان، مانند خونی در رگ‌های این صنعت جریان دارد. برای مثال، طراحی رژیم‌های غذایی با پروتئین‌های باکیفیت و اسید‌های چرب امگا-3، رشد ماهیان را تا 15 درصد تسریع می‌کند و ضایعات را کاهش می‌دهد. این امر در تولید 2،800 تن گوشت ماهیان خاویاری، که 56 درصد کل کشور را تشکیل می‌دهد، نقشی حیاتی دارد. خاویار این ماهیان، که 1،930 کیلوگرم آن در سال گذشته 1.42 میلیون دلار ارزآوری داشت، نتیجه فرمولاسیون‌های غذایی است که کیفیت و طعم آن را به سطحی جهانی رسانده.»

دکتر هنرورنیا با اشاره به چالش‌های پیش‌رو، خلاقیت را راه‌حل می‌داند: «وابستگی به خوراک وارداتی، که گاهی تا 60 درصد هزینه‌های تولید را تشکیل می‌دهد، پاشنه آشیل آبزی‌پروری است. ما می‌توانیم با بهره‌گیری از منابع داخلی، مانند ضایعات کشاورزی و جلبک‌های بومی، خوراک‌هایی تولید کنیم که هم ارزان‌ترند و هم ردپای کربنی کمتری دارند. آزمایش‌های اخیر نشان داده که افزودن عصاره جلبک به خوراک، ایمنی ماهیان را تا 20 درصد افزایش می‌دهد و نیاز به آنتی‌بیوتیک‌ها را کم می‌کند. این نوآوری‌ها می‌توانند مازندران را به الگویی برای شیلات سبز تبدیل کنند.»
او به برنامه‌های تکثیر طبیعی نیز نگاهی ویژه دارد: «رهاسازی 33 میلیون بچه‌ماهی با استفاده از 11،000 قطعه مولد در 60 واحد تکثیر، تلاشی ستودنی برای احیای خزر است. اما کیفیت این بچه‌ماهی‌ها به تغذیه مولدین بستگی دارد. رژیم‌های غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها و ویتامین E، تعداد و سلامت تخم‌ها را تا 25 درصد بهبود می‌بخشد. اگر این دانش را با فناوری‌های پایش ژنتیکی ترکیب کنیم، می‌توانیم گونه‌های مقاوم‌تری تولید کنیم که شانس بقا در خزر را افزایش دهند. این کار، خزر را برای نسل‌های آینده زنده نگه می‌دارد.»
دکتر هنرورنیا در پایان، با نگاهی آینده‌نگر می‌گوید: «مازندران می‌تواند با سرمایه‌گذاری در مراکز تحقیقاتی تغذیه آبزیان و ایجاد برند جهانی برای خاویارش، نه‌فقط اقتصادش را متحول کند، بلکه الگویی برای شیلات پایدار در جهان باشد. خزر، آزمایشگاهی است که در آن علم و طبیعت دست در دست هم، آینده‌ای درخشان می‌سازند. فقط باید جرات کنیم این قفل را با کلید دانش باز کنیم.»
خزر رویایی است که با دانش و نوآوری می‌تواند به واقعیت بدل شود. سخنان دکتر هنرورنیا، چون مشعلی، مسیر آینده شیلات این سرزمین را روشن می‌کند. تغذیه آبزیان، این علم پنهان، می‌تواند صیادان را توانمندتر، محصولات را باکیفیت‌تر، و خزر را پایدارتر کند. مازندران در آستانه تحولی است که با سرمایه‌گذاری در این حوزه، نه‌تنها اقتصادش را شکوفا می‌کند، بلکه الگویی برای جهان می‌شود. این دریا منتظر است تا با دستان علم و اراده، به گنجینه‌ای بی‌پایان برای آیندگان بدل شود.
موفقیت چشمگیر فصل صید ماهیان استخوانی در دریای خزر
قاسم کریم‌زاده، مدیرکل شیلات مازندران، جزئیات عملکرد موفقیت‌آمیز فصل صید ماهیان استخوانی در دریای خزر را تشریح کرد. وی با اشاره به افزایش 60 درصدی ارزش اقتصادی صید در سال جاری، اعلام کرد که این رقم به 1،850 میلیارد تومان رسیده است. این دستاورد، نتیجه تلاش‌های هماهنگ صیادان، برنامه‌ریزی دقیق شیلات و اجرای طرح‌های حفاظتی برای پایداری منابع شیلاتی بوده است.
کریم‌زاده در تشریح روند اجرایی فصل صید اظهار داشت: «فعالیت صید ماهیان استخوانی در دریای خزر از 15 مهر 1403 آغاز شد و طبق برنامه‌ریزی اولیه قرار بود تا 15 فروردین 1404 ادامه یابد. با این حال، به دلیل شرایط جوی نامناسب در اواخر سال، از جمله وزش باد‌های شدید و مواج بودن دریا، و همچنین ضرورت اجرای طرح‌های تکثیر طبیعی برای بازسازی ذخایر ماهیان، تصمیم به تمدید دوره صید گرفته شد. بر این اساس، فعالیت صیادی در سواحل مرکزی و غربی مازندران تا 25 فروردین و در منطقه میانکاله، واقع در شرق استان، تا 5 اردیبهشت ادامه یافت.»
وی افزود: «این تمدید نه‌تنها به صیادان فرصت داد تا فعالیت خود را در شرایط مناسب‌تری ادامه دهند، بلکه با اجرای برنامه‌های تکثیر طبیعی، به حفظ و تقویت ذخایر ارزشمند ماهیان استخوانی در دریای خزر کمک کرد. منطقه میانکاله به دلیل ویژگی‌های اکولوژیکی منحصر‌به‌فرد خود، نقش مهمی در تولیدمثل طبیعی ماهیان دارد و تمدید صید در این منطقه با دقت و نظارت کامل انجام شد.»
مدیرکل شیلات مازندران با ابراز خرسندی به عملکرد صیادان و تنوع گونه‌های صیدشده اشاره کرد و گفت: «در فصل صید اخیر، صیادان موفق شدند 4،100 تن انواع ماهیان استخوانی از دریای خزر صید کنند که این میزان نسبت به سال گذشته از نظر وزنی هشت درصد افزایش نشان می‌دهد. این موفقیت نتیجه همکاری نزدیک بین صیادان، شرکت‌های تعاونی پره و نظارت دقیق شیلات است.»
کریم‌زاده در ادامه توضیح داد: «از نظر تنوع گونه‌ها، ماهی سفید با 65 درصد، کفال با 30 درصد و کپور با 5 درصد، بیشترین سهم را در صید سال جاری داشتند. ماهی سفید به دلیل ارزش اقتصادی بالا و تقاضای زیاد در بازار، همواره یکی از مهم‌ترین گونه‌های هدف صیادان مازندرانی است. گونه کفال نیز به دلیل سازگاری با شرایط مختلف محیطی و فراوانی نسبی، نقش مهمی در تأمین نیاز بازار ایفا می‌کند.»
دریای خزر، این پهنه آبی که، چون رگ حیات در شمال مازندران جاری است، بیش از یک منبع طبیعی، بستری برای ساختن آینده‌ای درخشان است. این دریا، که صیادانش با تورهایشان نغمه تلاش سر می‌دهند و پرورش‌دهندگانش با خاویار و ماهیان خاویاری نام ایران را در جهان بلندآوازه کرده‌اند، گنجینه‌ای است که مازندران را در آستانه تحولی بزرگ قرار داده. صید سالانه 20،000 تا 25،000 تن ماهی توسط 4،200 صیاد، تولید 120،000 تن محصول آبزی‌پروری در 3،900 واحد، و صادرات 14.9 میلیون دلاری، از جمله 1،930 کیلوگرم خاویار، تنها بخشی از ظرفیت این منبع عظیم را به نمایش می‌گذارد. رهاسازی 33 میلیون بچه‌ماهی برای احیای ذخایر خزر، نشانه‌ای از عزم این سرزمین برای حفاظت از میراثی است که به نسل‌های آینده تعلق دارد. 
اما این قصه، هنوز به اوج خود نرسیده. صیادان زیر بار قایق‌های فرسوده و هزینه‌های سرسام‌آور کمر خم کرده‌اند. ذخایر ماهیان خزر، زخمی از آلودگی، صید بی‌رویه، و تغییرات اقلیمی، رو به افول است. آبزی‌پروری، هرچند پررونق، با تنگنا‌های خوراک گران و نیاز به فناوری‌های پیشرفته دست‌وپنجه نرم می‌کند. صادرات، که می‌توانست دروازه‌ای به بازار‌های جهانی باشد، در پیچ‌وخم مشکلات لجستیکی و رقابت‌های بین‌المللی گرفتار مانده. این چالش‌ها، نه‌فقط موانع، بلکه آینه‌ای هستند که نشان می‌دهند خزر، با همه عظمتش، هنوز در انتظار نگاهی است که ظرفیتش را به تمامی شکوفا کند.
مازندران امروز در برابر یک دوراهی ایستاده: یا خزر را به اهرمی برای جهش اقتصادی بدل کند، یا این فرصت را در میان روزمرگی‌ها از دست بدهد. نوسازی ناوگان صیادی، ساخت سردخانه‌ها و مراکز فرآوری در بنادر، و آموزش صیادان برای صید پایدار، می‌تواند این حرفه را از حاشیه به متن اقتصاد بیاورد. سرمایه‌گذاری در فناوری‌های آبزی‌پروری، مانند سیستم‌های مداربسته، و تولید خوراک داخلی، راه را برای تولید کم‌هزینه و سبز هموار می‌کند. برندسازی خاویار مازندران و گشایش بازار‌های جدید، می‌تواند ارزآوری را چندبرابر کند؛ و مهم‌تر، حفاظت از خزر با مهار آلودگی‌ها و تقویت برنامه‌های تکثیر، تضمینی است برای اینکه این دریا همچنان زنده بماند.
خزر، نه‌فقط یک دریا، بلکه قصه‌ای است که مازندران می‌تواند با آن در جهان بدرخشد. این سرزمین، با مردمانی که قلبشان با موج‌های خزر می‌تپد، شایسته آینده‌ای است که در آن صیادان با غرور تور بیندازند، پرورش‌دهندگان با اطمینان تولید کنند، و جهان، مازندران را به‌عنوان پایتخت شیلات پایدار بشناسد. این آینده، دور نیست؛ تنها به اراده‌ای نیاز دارد که امروز دست به کار شود.