پیام مازند - مردم مازندران در ماه محرم، آداب و رسوم سوگواری خاصی دارند.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیمای مازندران ، همه ساله و با فرا رسیدن ماه محرم، عزاداری مردم مازندران برای سرور و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین (ع) و یاران با وفایش برگزار می‌شود.
مراسم عزاداری سرور آزادگان جهان با نظم و ترتیب خاصی در مناطق مختلف استان برگزار می‌شود و شیفتگان اهل بیت عصمت و طهارت با آیین‌های خاص هر منطقه به عزاداری می‌پردازند و یاد و خاطر شهدای دشت کربلا را گرامی می‌دارند.
مردم مازندران همچون دیگر استان‌های کشور با آغاز ماه محرم با نصب پرچم‌های سیاه بر سر در منازل، مغازه‌ها و کوچه و خیابان‌ها به آذین بندی می‌پردازند و با اعتقاد به حادثه کربلا با پوشیدن لباس سیاه این ایام را به سوگواری می‌نشینند. آن‌ها همچنین روش‌های خاص خود را برای عزاداری در ماه محرم الحرام دارند که گوشه‌ای از این مراسم را مرور می‌کنیم:.

عَلَم بندی
عَلَم بندی، آئینی است که به طور معمول در برخی از مناطق مازندران یک روز پیش از فرا رسیدن ماه محرم انجام می‌شود. در این آئین، تندیس سرو علم بر روی آن قرار داده می‌شود و اطرافش با پارچه‌های نذری مشکی و سبز تزئین می‌شود. هنگام برگزاری آئین علم بندان، مراسم نوحه خوانی و سینه زنی جریان دارد و پس از آن هم عزادارن با چای و شربت پذیرائی می‌شوند.
قلک شکنی
قلک شکنی از آیین‌های ویژه ماه محرم است که هرساله هم‌زمان با آغاز این ماه در برخی شهر‌های استان مازندران برپا می‌شود. مراسم با پهن کردن پارچه‌های سبز در وسط حسینیه، چیدن قلک‌ها و با نشستن افراد بزرگ و کوچک دور این پارچه شروع می‌شود که در ابتدای دو قلک سفالی توسط پیر غلامان شکسته و مابقی قلک پلاستیکی توسط مردم پاره می‌شود و شروع به شمارش نذورات جمع‌آوری‌شده می‌کنند.
طبق این آیین سنتی؛ هرساله از شب اول محرم قلک‌هایی برای نذورات و کمک‌های مردمی بین اهالی توزیع می‌شود و کمک‌های مردمی صرف نذورات ماه محرم و هزینه‌های جاری می‌شود.
آئین تشت گذاری
آئین تشت گذاری هم از جمله سنت هائی است که در میان آذری زبانان مقیم استان مازندران رواج دارد. این آئین در آستانه ماه محرم در نقاط مختلفی که آذری زبانان سکونت دارند با برنامه ریزی و سوز و گداز خاصی برگزار می‌شود.

آیین کَرنازنی
از دیگر آداب و رسوم بومی منطقه غرب مازندران آیین کرنازنی است. کرنا‌زنی ویژه عزای امام حسین (ع) بوده و در غرب مازندران و گیلان به ویژه روستا‌های رامسر برگزار می‌شود.
امروز تعداد اندکی از روستا‌های غرب مازندران و شرق گیلان مراسم «کرنا زنی» انجام می‌دهند و این آیین رو به فراموشی است.
این آیین با آغاز ماه محرم شروع می‌شود و در واقع نوعی وسیله برای اعلام برپایی سینه‌زنی و نوحه‌خوانی برای گرامی داشت شهدای کربلا بود و مردم با شنیدن طنین ناله «کرنا» در مجلس عزا حضور می‌یابند.
دسته‌های کرناچی مشتمل بر دو سر گروه و بین پنج تا هفت نفر کرناچی بودند و گاهی سر کرناچی که رهبری کرناچیان را بر عهده داشت آهنگی را شروع به نواختن می‌کرد و کرناچیان از وی پیروی می‌کردند یا او آهنگی را می‌نواخت و کرناچیان دیگر دم مکمل آن را می‌نواختند.
سرکرناچی آهنگ یا امام سر می‌داد و کرناچیان یاحسین را در دمیدنشان بیان می‌داشتند و این نواختن تا زمان خستگی ادامه داشت و گاهی هم کرناچیان پیشاپیش هیئت‌ها در بیرون از مسجد حرکت می‌کردند.
آیینی نیز در روستای کوهستانی اساس (esas) سوادکوه برگزار می‌شود که در روز عاشورا اهالی این منطقه برای انتقام گیری از یزید، دبه‌ها و کوزه‌های آب را نشانه می‌گیرند. این مراسم به زیدکشان معروف است که با تعزیه امام حسین (ع) پایان می‌یابد.
جوشی خوانی
جوشی خوانی از جمله آئین‌های مناطق روستایی است که عمدتا در روز و شب تاسوعا و عاشورا برگزار می‌شود. عزاداران حسینی در این دو روز به صورت حلقه‌ای گرد هم می‌آیند و مداحان نیز مرثیه هائی را با لحن تند که به آن ‘ جوشی ‘ می‌گویند، می‌خوانند و بقیه سینه می‌زنند. سینه زنی هم در این آئین روش خاصی دارد، یعنی عزاداران در حالی که به سینه می‌زنند یک پای خود را جلو و
پای دیگر را به عقب می‌برند و سپس پای راست را بلند کرده و همزمان با سینه زنی آن را بر زمین می‌زنند.

کَرب زنی
کَرب زنی یا کَرپ زنی از جمله عزاداری اصیل و سنتی مردم مازندران است که با وجود اینکه در بسیاری از مناطق این استان پهناور، منسوخ شده است، اما هنوز در مسجد گرجی بهشهر و مناطق بندپی بابل با قوت انجام می‌شود.
کرپ، تکه چوبی تراشیده شده است که در کف دست جای می‌گیرد و دارای سطح بیرونی صاف و در پشت آن بندی قرار دارد که به پشت دست می‌افتد و با ضرب‌های خاصی در کف دو دست به هم نواخته می‌شود و فرد کرپ زن با زدن دو تکه کرپ در دو کف دست خود، کرپ زدن را از زمین آغاز و به سمت آسمان به بالا می‌برد.
عَلَم گردانی
عَلَم گردانی، یکی دیگر از آئین‌های چند صد ساله در مازندران است که با وجود قدمت زیاد، هنوز منسوخ نشده و همچنان با قوت در نقاط مختلف شهری و روستایی برگزار می‌شود. علم گردانی روز هفتم ماه محرم برگزار می‌شود.
سنتی‌ترین شیوه علم گردانی در سال‌های اخیر در بخش یانسر شهرستان بهشهر، چهاردانگه ساری، هزارجریب نکا و دیگر مناطق ییلاقی و کوهستانی مناطق مرکز مازندران برگزار می‌شود.

مَجمَع گذاری
غذادهی عزاداران حسینی در مناطق مختلف استان مازندران، همزمان با ماه محرم انجام می‌شود و کسانی که نذر این کار را دارند با اطعام دهی به عزاداران در مساجد، تکایا و منازل خود، از سوگواران حسینی پذیرایی می‌کنند.
مَجمَع گذاری نیز از آئین‌های محرم در مازندران است که قدمتش در شرق این استان به 200 سال می‌رسد. این آئین بیشتر در روستا‌های مناطق کوهستانی و ییلاقی مازندران برگزار می‌شود ولی جا افتاده‌ترین شیوه مَجمَع گذاری که در این استان شهرت دارد مربوط به روستای ‘ کوهستان ‘ از توابع شهرستان بهشهر است.
در این آئین، کدبانو‌های روستائی غذا‌های مختلفی برای پذیرائی از عزاداران حسینی در روز‌های تاسوعا و عاشورا تدارک می‌بینند و غذا‌ها را داخل سینی بزرگی که مجمع نامیده می‌شود قرار می‌دهند و به حسینیه و محل عزاداری می‌برند تا از عزاداران پذیرایی کنند.
مجمع‌های حاوی غذا ابتدا در آشپزخانه حسینیه یا مسجد جمع آوری می‌شود و پس از عزاداری و اقامه نماز ظهر، هر مجمع جلوی 2 تا چهار نفر از عزاداران قرار داده می‌شود تا از خودشان پذیرائی کنند.
در برخی از روستا‌های مازندران نظیر روستای بیزکی جویبار این رسم در تمامی شب‌های ماه محرم و روز تاسوعا و عاشورا برگزار می‌شود.

آیین نخل‌گردانی
روستای اورتشت در شهرستان محمودآباد نیز با آیین نخل‌گردانی خود در 100 سال اخیر اوج احترام و ارادت اهالی این منطقه به رابطه دو برادر شهید کربلا امام حسین (ع) و حضرت عباس (ع) را به نمایش می‌گذارد.
یک خانواده در روستای کلوده شهرستان محمودآباد نیز از سال‌های دور، عَلَمی را به عنوان میراث خانوادگی در دل روستای خود جای داده که مشتاقان به سالار شهیدان نذورات خود که عموما روسری است به پای آن می‌ریزند.
این عَلَم که امروز به نام پیرعلم از سوی اهالی خطاب می‌شود هر ساله در آیینی با حضور خانواده جمالی پوشانده می‌شود و پس از دقایقی که حضور مردم در حیاط خانه و کوچه‌ها منتهی به این خانه اوج گرفت به سوی حسینیه روستا حمل شده و در میان عزاداران قرار می‌گیرد. هر فردی که نذری دارد روسری از پیرعلم به تبرک می‌گیرد و در صورت ادا شدن نذرش سال آینده آن را به همراه روسری دیگر باز می‌گرداند.
روستا‌های مازندران از پایگاه‌های اصلی عزاداری در ماه محرم به شمار می‌روند به گونه‌ای که گاه تجمع چند هزار نفری از عزاداران در یک روستا صحنه‌های زیبایی از آیین‌های ماه محرم را به نمایش می‌گذارد. روستای المشیر به همراه روستا‌های اطراف در ظهر عاشورا در میدان‌گاه این روستا، شاهد حضور عاشورایی و بی‌شمار مردم است.
آیین نخل‌گردانی روستای نوا در بخش لاریجان شهرستان آمل نیز از دیگر آیین‌های کهنی است که هر ساله در ایام ماه محرم در روز‌های نهم و دهم صورت می‌گیرد.
این نخل که بزرگ‌ترین نخل مازندران است، هر ساله مسافت زیادی را در این روستا به همراه دسته‌های عزادار طی می‌کند.
صبح طلوع
صبح طلوع از دیگر آیین‌هایی است که جوانان مازندرانی در شب عاشورا برای عرض ارادت و به سوگ نشستن خود در عزای روز عاشورا اجرا می‌کنند.
پس از پایان مراسم شب تاسوعا، تعدادی از جوانان با بیان «مکن‌ای صبح طلوع» به کوچه‌ها و محلات شهر می‌روند و از صبح می‌خواهند برای فردایی که حسین (ع) شهید می‌شود طلوع نکند. این عزاداران تا صبح در محلات با پای برهنه و پیاده سینه‌زنی کرده و صبح را مهمان متولیان تکایا و مساجد هستند.

صبح خوانی عاشورا
سنت صبح خوانی در صبح روز عاشورا برگزار می‌شود و عزاداران امام حسین (ع) که معمولا در شب عاشورا تا صبح بیدار می‌مانند و به عزاداری می‌پردازند قبل از اذان صبح با براه انداختن دسته‌هایی که معمولا اعضای آن میانسالان و پیرمرد‌ها می‌باشند و اشعاری همچون ‘ای صبح چرا امروز طلوع می‌کنی، امروز حسین سر از تن جدا می‌شود شهید نینوا’ را سر می‌دهند و این هیات دسته روی دوباره به مکان عزاداری خودشان برگشته و با خواندن نماز صبح به خانه‌های خود برمی گردند.
مراسم شام غریبان
مراسم شام غریبان در شامگاه عاشورا برگزار می‌شود و همراه هیات‌های عزاداری لشکر یزیدبن معاویه یک نفر یا عده‌ای از نوجوانان را به یاد اسرای کربلا در بند می‌کشند و در جلوی هیات حرکت داده وافراد در پشت این اسرا با خواندن نوحه و با در دست داشتن شمع‌ها و سینه زنی و زنجیر زنی و توزیع نذورات به عزاداری می‌پردازند.
قوم بنی اسد
تشکیل قوم بنی اسد سه روز بعد از روز عاشورا از آئین‌های بسیار حزن انگیز است که همچنان در برخی از شهر‌های مازندران برگزار می‌شود. در این مراسم زنان با تاسی از قوم بنی اسد برای تدفین اجساد شهدای کربلا وارد قتلگاه می‌شوند و بدلیل اینکه نتوانستند سالار شهیدان را یاری رسانند با سردادن شیون و گریه و زاری ابراز پشیمانی می‌کنند و برسر و سینه‌ها زده و به عزاداری می‌پردازند.

سقانفار و تکیه
از ویژگی‌های عزاداری ماه محرم در مازندران، وجود سقانفار و تکیه در این استان برای برپایی عزای پسر فاطمه (س) است.
تکایا در کنار حسینیه‌ها و مساجد از جمله ویژگی‌های خاص این منطقه به شمار می‌روند که عزاداری اباعبدالله الحسین (ع) در آنجا انجام می‌شود. این تکایا دارای حسینیه‌ای با چندین اتاق بوده و قدمت برخی از آنها مانند تکیه اوجی‌آباد به بیش از 100 سال می‌رسد.
سقانفار نیز ساختمانی دو طبقه ساخته شده از چوب و الوار شبیه‌ترین معماری به معماری بومی و سنتی مازندران بوده که بخش عمده‌ای از عزاداری‌ها در آن انجام می‌شده است.
امروز بسیاری از سقانفار‌ها در روستا‌های مازندران دست نخورده باقی مانده که معروف‌ترین و قدیمی‌ترین آنها در روستا‌های بابل و آمل قرار دارند.