بزرگنمايي:

پیام مازند - کارشناس نجوم گفت: فوران جرم تاجی خورشید (CME) می‌تواند میلیاردها تُن پلاسما را با سرعت‌هایی فراتر از 3000 کیلومتر بر ثانیه به فضا پرتاب کند. این پدیده‌ها که با اشعه ایکس رصد می‌شوند، گاه تا کلاس X افزایش می‌یابند و با اثراتی چون اختلالات رادیویی، خطرات فضانوردی و طوفان‌های ژئومغناطیسی همراه‌اند.
علیرضا بیات درباره این خبر که امروز مبنی‌بر به ثبت رسیدن بزرگ‌ترین فوران پلاسما در خورشید منتشر شد در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: در خورشید پدیده‌ای وجود دارد به نام فوران جرم تاجی یا کرونا مس اجکشن که به‌اختصار CME نامیده می‌شود. در این پدیده، میلیاردها تُن پلاسما همراه با میدان مغناطیسی شدید از تاج خورشید به فضا پرتاب می‌شود. این فوران‌ها، بسته به شدت‌شان، می‌توانند آثار قابل‌توجهی بر کره زمین و شرایط زیستی آن بر جای بگذارند.
وی افزود: مشخصات یک فوران پلاسما عظیم بدین‌گونه است که سرعت خروج پلاسماها می‌تواند تا بیش از 3000 کیلومتر در ثانیه برسد. جرم تخلیه‌شده‌ای که در این فوران‌ها اندازه‌گیری شده، در حدود 10¹³ کیلوگرم است و انرژی کل آن به حدود 10²⁵ ژول یا بیشتر می‌رسد؛ عددی که معادل انرژی میلیون‌ها بمب هیدروژنی است.
کارشناس نجوم ادامه داد: پلاسماهای منتشرشده در قالب اشعه ایکس توسط ماهواره‌هایی مانند GOES ناسا اندازه‌گیری می‌شوند و براساس شدت‌شان به کلاس‌های مختلفی تقسیم می‌گردند؛ A، B، C، M و X. کلاس A بسیار ضعیف است و معمولاً تأثیر خاصی بر زندگی انسان‌ها یا زمین ندارد. شدت تابش اشعه ایکس این کلاس کمتر از 10⁻⁷ وات بر متر مربع است.
بیات بیان کرد: کلاس B نیز ضعیف است و معمولاً اثر قابل توجهی ندارد. شدت تابش آن بین 10⁻⁶ تا 10⁻⁷ وات بر متر مربع برآورد می‌شود. کلاس C یک کلاس متوسط محسوب می‌شود و گاهی موجب اختلال خفیف در ارتباطات رادیویی HF می‌گردد؛ شدت تابش اشعه ایکس این کلاس بین 10⁻⁶ تا 10⁻⁵ وات بر متر مربع است.
وی افزود: کلاس M، از کلاس‌های قدرتمند به‌شمار می‌آید و می‌تواند منجر به اختلال در ارتباطات رادیویی نواحی قطبی شود و احتمال وقوع CME نیز در آن بالاست. شدت تابش آن بین 10⁻⁵ تا 10⁻⁴ وات بر متر مربع اندازه‌گیری می‌شود، اما قوی‌ترین نوع این فوران‌ها، کلاس X است که بسیار شدید و خطرناک است؛ هم برای ماهواره‌ها، هم برای فضانوردان، هم برای سامانه‌های ارتباطی. این فوران‌ها می‌توانند طوفان‌های ژئومغناطیسی شدیدی را به‌وجود آورند. شدت تابش اشعه ایکس در کلاس X بیش از 10⁻⁴ وات بر متر مربع است.
کارشناس نجوم اظهار کرد: این کلاس‌بندی‌ها دارای زیررده‌های عددی نیز هستند. به‌عنوان مثال، فورانی با درجه C3.2 یک فوران متوسط در کلاس C است، یا فوران M5.6 نشان‌دهنده یک رویداد بسیار قوی در کلاس M است. در کلاس X، عدد کنار حرف نشان‌دهنده شدت مضاعف آن است. برای نمونه، X1.0 تا X30 به‌ترتیب شدت‌های روبه‌افزایش را نشان می‌دهند. بزرگ‌ترین فورانی که تاکنون ثبت شده، در 4 نوامبر 2003 رخ داده و کلاس آن X45 گزارش شده است. البته تجهیزات موجود در آن زمان توانایی ثبت آن را تنها تا X28 داشتند، اما تخمین‌ها شدت بیشتری را نشان دادند. این فوران، آثار قابل توجهی بر زمین گذاشت. به‌طور کلی، فوران‌هایی که در کلاس‌های M و X قرار دارند، بیشترین تأثیر را بر کره زمین دارند. از جمله آثار این فوران‌ها می‌توان به پرتاب پلاسما (CME)، اختلال در ارتباطات HF، افزایش خطر برای فضانوردان در مدارهای پایین، آسیب به تجهیزات ماهواره‌ای و ایجاد شفق‌های قطبی بسیار شدید در عرض‌های جغرافیایی پایین‌تر اشاره کرد.
بیات گفت: مقایسه شدت انرژی این کلاس‌ها به‌گونه‌ای است که کلاس B ده برابر قوی‌تر از کلاس A است؛ کلاس C ده برابر قوی‌تر از کلاس B؛ کلاس M ده برابر قوی‌تر از کلاس C و کلاس X ده برابر قوی‌تر از کلاس M است.
وی ادامه داد: طبق داده‌هایی که امروز، 7 ژوئیه 2025(مطابق با 16 تیر 1404) بررسی شده‌اند، تنها یک پدیده فوران در کلاس C10 در ساعت 8:22 دقیقه به وقت شرق آمریکا ثبت شده است. در حال حاضر، هیچ فوران پلاسمایی قابل توجهی مشاهده نشده و این رویداد تأثیر خاصی بر زمین یا زندگی انسان‌ها نخواهد داشت.
کارشناس نجوم اضافه کرد: این تصاویر نشان دهنده کلاس C بودن این فوران است ک اخبار منتشر شده در مورد فوران عظیم بودن را رد می‌کند.