بزرگنمايي:
پیام مازند - تسنیم / در دل شالیزارها و آب‌بندان‌های سرسبز بابل مهاجمی خاموش و خطرناک با نام زیبای "سنبل آبی" به‌سرعت در حال گسترش است؛ گیاهی چشم‌نواز اما مرگبار که با قدرت تکثیر بالا و تأثیرات ویرانگر بر منابع آبی، اکنون به تهدیدی جدی برای اکوسیستم شمال تبدیل شده است.
مازندران سال‌هاست با بحران‌های متعدد زیست‌محیطی دست و پنجه نرم می‌کند؛ از زباله و دفن غیراصولی پسماند گرفته تا آلودگی رودخانه‌ها، جنگل‌خواری، و حالا فاجعه‌ای خاموش و خزنده: گسترش گیاه مهاجم سنبل آبی که این روزها تبدیل به دغدغه‌ای بزرگ برای زیست‌بوم‌های آبی بابل شده است.
گیاهی که در نگاه اول، با گلهای بنفش چشم‌نوازش، شاید زیبا و حتی جذاب برای عکاسان طبیعت و بلاگرها باشد، اما در باطن، یکی از خطرناک‌ترین گونه‌های مهاجم گیاهی جهان است، گیاهی که کارشناسان آن را «شیطان بنفش» یا «سرطان آبی» لقب داده‌اند.
زیبایی مرگبار سنبل آبی
سنبل آبی (Eichhornia crassipes)، بومی آمریکای جنوبی و حوضه آمازون است؛ گیاهی با قدرت رشد و تکثیر حیرت‌انگیز که تنها در دو هفته می‌تواند حجم پوشش گیاهی خود را دو برابر کند و هر بوته آن هزاران بذر تولید می‌کند؛ بذرهایی که تا 30 سال نیز زنده می‌مانند.
این گیاه بدون نیاز به خاک، تنها با تماس ریشه‌اش با آب، می‌تواند زیستگاهی تازه برای خود بسازد، به همین دلیل، وقتی وارد یک محیط آبی مانند آب‌بندان آغوزبن بابل می‌شود، با سرعت تمام گسترش می‌یابد و تمام سطح آب را می‌پوشاند، در این حالت، نور خورشید و اکسیژن به زیر سطح آب نمی‌رسد و به‌سرعت حیات آبزیان، موجودات ریز پلانکتونی، پرندگان و حتی پوشش گیاهی بومی، نابود می‌شود.
بابل؛ شهری در معرض تهدید جدی زیستی
بابل با بیش از 207 آب‌بندان فعال و موقعیت خاص اکولوژیکی، یکی از مهم‌ترین قطب‌های آبی، کشاورزی و پرنده‌نگری کشور است، اما حالا، آب‌بندان 40هکتاری آغوزبن در شمال این شهر، به کانون اصلی این بحران تبدیل شده است. کارشناسان محیط زیست هشدار می‌دهند اگر این شیوع به دیگر آب‌بندان‌ها سرایت کند، نابودی کامل اکوسیستم آبی منطقه و خسارات میلیاردی اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.
فرسودگی تجهیزات، کمبود اعتبار و بی‌توجهی مدیریتی
سال‌هاست کشاورزان منطقه، که از کم‌آبی و آفت‌ها رنج می‌برند، اولین قربانی این مهاجم بی‌رحم شده‌اند. علی‌رغم هشدارهای مکرر و جلسات متعدد در فرمانداری و اداره محیط زیست، تاکنون اقدام مؤثری برای مهار این فاجعه زیستی انجام نشده است.
ناصر کیایی، رئیس اداره حفاظت محیط زیست بابل، در گفت‌وگو با تسنیم اعلام کرد که پس از تشکیل جلسه‌ای در تیرماه امسال، جمع‌آوری فیزیکی سنبل آبی از تاریخ 25 تیر آغاز می‌شود، این اقدام با همکاری دهیاری، شرکت آب منطقه‌ای و نظارت محیط زیست انجام خواهد شد و هدف نهایی، آماده‌سازی زیرساخت‌ها برای لایروبی کامل آب‌بندان آغوزبن است.
واگذاری مدیریت به بخش خصوصی؛ نجات یا ریسک؟
یکی از تصمیمات مهم در این زمینه، واگذاری نگهداری و مدیریت این آب‌بندان به یک تعاونی محلی از اهالی روستا است، این اقدام، اگر با آموزش، نظارت و حمایت کافی همراه نباشد، ممکن است خود به معضلی دیگر تبدیل شود، اما در صورتی که به‌درستی اجرا شود، می‌تواند به مدلی موفق از مشارکت مردمی در حفاظت از منابع طبیعی تبدیل شود.
آیا پویش «نذر پاکیزگی» نجات‌بخش خواهد بود؟
ناصر کیایی همچنین از ضرورت راه‌اندازی پویش «نذر پاکیزگی» در ایام محرم و صفر سخن گفت. او تأکید کرد: در حالی که آموزه‌های دینی ما بر نظافت و پاکیزگی تأکید دارند، رهاسازی زباله‌ها در این ایام مذهبی، ظلم به طبیعت و پاکبانان زحمت‌کش محسوب می‌شود.
این پویش فرهنگی، علاوه بر جنبه زیست‌محیطی، می‌تواند به افزایش سطح آگاهی عمومی نسبت به بحران‌های زیستی مازندران نیز کمک کند، چراکه استان با بحران‌های بزرگی مانند زباله، شیرابه، تجاوز به حریم رودخانه‌ها و حالا سنبل آبی دست‌به‌گریبان است.
خطر را جدی بگیریم
بحران سنبل آبی، بحرانی است بی‌صدا و خزنده؛ اما تأثیر آن می‌تواند فاجعه‌بار و جبران‌ناپذیر باشد. اگر امروز اقدامی جدی برای مقابله با این گیاه مهاجم صورت نگیرد، آب‌بندان‌های بابل، زیستگاه‌های پرندگان مهاجر و تنوع زیستی منطقه در آینده‌ای نزدیک با مرگ خاموش روبه‌رو خواهند شد.
در شرایطی که جهان به‌سوی حفاظت از تنوع زیستی و مقابله با تغییر اقلیم گام برمی‌دارد، مدیریت منابع آبی و مهار گیاهان مهاجم نباید در سایه غفلت یا ضعف بودجه‌ای قرار گیرد. وقت عمل است؛ پیش از آنکه دیگر دیر شده باشد.
