پیام مازند - ایسنا / نبودن بدرالزمان قریب، ایران‌شناس و کارشناس زبان‌های باستانی پنج‌ساله شد؛ زنی که یک زبان ناشناخته در ایران را بازشناساند.
هفتم مرداد سالروز درگذشت بدرالزمان قریب است؛ او متولد سال 1308 در تهران بود که در سال 1399 در 91 سالگی دنیایش عوض شد. خانواده بدرالزمان قریب همه فرهنگی بودند و او نیز، به تبع سایر افراد خانواده، با جدّیت تمام به تحصیل رو آورد و دیپلم طبیعی خود را از مدرسه نوربخش گرفت. به دلیل بیماری چشم، مدتی از تحصیل بازماند. پس از مداوای چشم، رشته ادبی را دنبال کرد و پس از اخذ مدرک دیپلم ادبی وارد دانشکده ادبیات شد.
قریب ایران‌شناس، کارشناس زبان‌های باستانی و سغدی‌دان بود. او در دانشگاه در محضر استادانی چون ابراهیم پورداوود، بدیع‌الزمان فروزانفر، محمد معین، عبدالعظیم قریب، جلال‌الدین همایی، ذبیح‌الله صفا و پرویز ناتل خانلری حضور داشت. مدرک لیسانس زبان و ادبیات فارسی خود را از دانشگاه تهران در سال 1336 گرفت و بعد هم برای ادامه تحصیل راهی آمریکا شد و در رشته زبان‌شناسی دانشگاه پنسیلوانیا و مطالعه زبان‌های ایرانی، در حوزه ادبیات پارسی میانه و باستان ادامه تحصیل داد. او در محضر مارک دِرسْدِن، زبان سُغدی آموخت و پیش پروفسور نورمن براون و پروفسور والدز و جرج کامرون و پروفسور هنینگ، زبان سانسکریت و آواشناسی و زبان‌شناسی هندواروپایی را فراگرفت. او در سال 1344 در دانشگاه پنسیلوانیا، با راهنمایی پروفسور مارک دِرسْدِن، از رساله دکتری خود با عنوان «تحلیل ساختاری نظام فعل در زبان سُغدی» دفاع کرد. در سال 1344 به ایران بازگشت و شروع به تدریس در دانشگاه شیراز کرد. قریب تدریس خود را در دانشگاه تهران در سال 1350 شروع کرد و در همان سال به مقام استادی رسید. او همچنین به عنوان استاد مدعو از سوی دانشگاه هاروارد و یوتای آمریکا دعوت شد.
بازار ![]()
بدرالزمان قریب پس از بازنشستگی به عضویت پیوسته و مدیریت گروه زبان‌های ایرانی در فرهنگستان زبان و ادب فارسی درآمد. کتاب «زبان‌های خاموش» نوشته یوهانس فریدریش با ترجمه او و یدالله ثمره در سال 1366 جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران را دریافت کرد.
قریب زبانی را که هزار سال زبان جاده ابریشم بود و در ایران ناشناخته، به جامعه ایرانی بازشناساند. 20 سال وقت زمانی است که او صرف نگارش دو جلد «فرهنگ سغدی» کرد. در این فرهنگ فارسی ـ انگلیسی، واژه‌های مختلف سغدی را از متون مختلف بودایی، مانوی و مسیحی گرد آورده و از نظر ریشه‌شناسی نیز اطلاعاتی داده است، هرچند بر دشواری کار و اهمیت دادن مآخذ در این فرهنگ تأکید بسیار داشت. قریب در سال 1374، برای تألیف «فرهنگ سُغدی»، جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران را از آن خود کرد و در سال 1375 نیز جایزه کتاب سال سازمان میراث فرهنگی را برای تألیف فرهنگ سُغدی دریافت کرد.
«داستان تولد بودا به روایت سغدی»، «تحلیل ساختاری فعل در زبان سغدی» (این کتاب به زبان انگلیسی در سال 1965 منتشر شد) و «ریشه‌های ایرانی باستان در سغدی» دیگر کتاب‌های تالیف‌شده توسط اوست.
سال 1381 از او به‌عنوان چهره ماندگار تجلیل شد و سال 1384 برای قدردانی از خدمات علمی‌اش، تمبر یادبودی چاپ و منتشر شد.
بدرالزمان قریب در اواخر عمر خود کتابخانه‌اش را به فرهنگستان زبان و ادب فارسی اهدا کرد و مجموعه کتاب‌هایش به نام خودش در فرهنگستان نگهداری می‌شود.