پیام مازند - تسنیم /فدراسیون جهانی شطرنج (فیده) با معرفی فرمت جدیدی به نام «کلاسیک سریع» گامی بلند در جهت تطبیق شطرنج با نیازهای دنیای مدرن برداشته است.
فدراسیون جهانی شطرنج (فیده) اخیراً دست به اقدامی انقلابی زده و فرمت جدیدی با نام «کلاسیک سریع» معرفی کرده است؛ حرکتی که ممکن است نه تنها چشم‌انداز آینده این ورزش را تغییر دهد، بلکه شاید راه بازگشت یکی از بزرگترین قهرمانان تاریخ شطرنج یعنی مگنوس کارلسن را به رقابت‌های قهرمانی هموار سازد.
ورود فرمت کلاسیک سریع؛ ترکیبی از سرعت و عمق
در تاریخ 6 سپتامبر 2025، شورای فیده تصمیمی تاریخی اتخاذ کرد؛ راه‌اندازی پروژه‌ای آزمایشی برای برگزاری مسابقاتی با کنترل زمانی متفاوت از فرمت‌های رایج. این فرمت جدید با عنوان «کلاسیک سریع» معرفی شد که در آن هر بازیکن برای هر بازی 45 دقیقه زمان پایه دارد، همراه با 30 ثانیه زمان اضافه برای هر حرکت، از نخستین حرکت بازی.
بازار ![]()
نکته مهم و قابل‌توجه اینجاست که نتایج این مسابقات در رده‌بندی استاندارد شطرنج نیز لحاظ خواهد شد؛ بنابراین این مسابقات نه در زمره سریع (Rapid) و نه برق‌آسا (Blitz)، بلکه در دل رده‌بندی اصلی شطرنج کلاسیک قرار می‌گیرند.
فیده در بیانیه‌ای اعلام کرده است: این نوآوری پاسخی به نیاز روزافزون بازیکنان و برگزارکنندگان برای فرمت‌هایی سریع‌تر اما همچنان جدی و رقابتی است. در دنیای پرشتاب امروز، زمان تبدیل به منبعی ارزشمند شده است، و علاقه به قالب‌هایی که زمان کمتری می‌طلبند اما کیفیت بازی را حفظ می‌کنند، رو به افزایش است.
برنامه مسابقات آزمایشی در سال 2025
فیده سه تورنمنت را برای آزمایش این فرمت جدید برنامه‌ریزی کرده است:
جام قطر | 7 تا 13 سپتامبر
کلاسیک مرکز آموزش | 25 تا 27 سپتامبر
قهرمانی تیمی زنان جهان | 17 تا 24 نوامبر
اگرچه این مسابقات تحت قوانین رده‌بندی استاندارد برگزار می‌شوند اما تفاوت‌هایی نیز دارند: نخست اینکه امتیازهای عنوان (نظیر استاد بزرگ یا استاد بین‌المللی) در این قالب محاسبه نمی‌شود. دوم اینکه برگزار کنندگان تنها اجازه دارند حداکثر دو دور در روز برگزار کنند.
ریشه‌های ایده کلاسیک سریع
ایده فرمت جدید الهام‌گرفته از تلاش‌های گذشته یکی از حامیان برجسته شطرنج، اولگ اسکورتسوف است. او در اوایل دهه 2010 میلادی مسابقات معتبری در زوریخ با عنوان Zurich Chess Challenge برگزار کرد که در آن هر بازیکن 60 دقیقه برای بازی داشت. آن قالب بعدها به «کلاسیک جدید» یا «کلاسیک اسکورتسوف» شهرت یافت.
نتیجه این نوآوری، ایجاد مسابقاتی دیدنی‌تر و جذاب‌تر برای تماشاگران بود؛ چرا که تماشای بازی‌هایی به مراتب کوتاه‌تر از شطرنج سنتی، خستگی کمتری به همراه داشت. همچنین، برگزاری دو دور در یک روز، به غنای رقابت‌ها می‌افزود.
با وجود جذابیت این مدل، فرمت اسکورتسوف هرگز به طور رسمی توسط فیده پذیرفته نشد و بیشتر به‌عنوان قالبی نمایشی باقی ماند؛ تا امروز.
آیا مگنوس کارلسن بازمی‌گردد؟
پروژه «کلاسیک سریع» در حال حاضر در مرحله آزمایشی قرار دارد. فیده پس از پایان این سه تورنمنت تحلیل‌های دقیق آماری و کیفی انجام خواهد داد و نظرات بازیکنان را نیز جمع‌آوری می‌کند تا درباره آینده این فرمت تصمیم‌گیری کند.
در بیانیه رسمی فیده تأکید کرده است: با آگاهی از اهمیت این تغییر، مسئولانه به آن می‌پردازیم. رویدادهای آزمایشی به منزله سنجشی عملی هستند، و پس از آن تصمیم‌گیری نهایی انجام خواهد شد.
آنچه بیش از همه توجه رسانه‌ها و علاقمندان را جلب کرده، احتمال بازگشت مگنوس کارلسن به رقابت‌های رسمی، خصوصاً چرخه قهرمانی جهان است.
کارلسن بارها اعلام کرده که از فرمت سنتی شطرنج کلاسیک خسته شده است. از نظر او، آماده‌سازی برای یک بازی کلاسیک، زمان و انرژی بیشتری نسبت به خودِ بازی می‌طلبد. همچنین، او معتقد است که شطرنج کلاسیک بیش از حد «بخشنده» است و اشتباهات را پنهان می‌کند، در حالی که فرمت‌های سریع‌تر مهارت لحظه‌ای و خلاقیت را بیشتر به چالش می‌کشند.
در سال‌های اخیر، کارلسن ترجیح داده در مسابقات شطرنج سریع یا شطرنج تصادفی فیشر (Fischer Random) شرکت کند؛ اما فرمت «کلاسیک سریع» شاید بتواند دوباره توجه او را به رقابت‌های سنتی جلب کند و شاید حتی او را متقاعد کند به مسیر قهرمانی بازگردد. البته، چنین بازگشتی مستلزم تغییراتی در قوانین مسابقات قهرمانی جهان است، که هنوز در دستور کار فیده قرار نگرفته و بعید است به این زودی‌ها عملی شود.
هم‌راستا با روح زمانه
شطرنج کلاسیک سریع می‌تواند پلی باشد میان دقت و عمق بازی سنتی و هیجان و سرعت بازی‌های مدرن. اگر فیده بتواند این فرمت را با موفقیت تثبیت کند، شاید شاهد ظهور نسلی جدید از مسابقات و بازیکنان باشیم و شاید، بازگشت پادشاه نروژی، مگنوس کارلسن به عرصه‌ای که روزگاری در آن بی‌رقیب بود.